در سی سال گذشته، پیشرفت های قابل توجهی در کاهش پوسیدگی دندان صورت گرفته است؛ اما هنوز هم پوسیدگی دندان، یکی از مشکلات اصلی و قابل توجه و یکی از شایع ترین بیماری های عفونی، دوران کودکی است. به نظر می رسد هر چقدر افراد از لحاظ اقتصادی محروم تر باشند، دندان های آنها خراب تر و پوسیدگی آنها بیشتر است. بیش از ۸۰ درصد پوسیدگی ها در ۲۵ درصد دندان های کودکان دیده می شود و بیشتر کودکان (تقریباً ۸۰ درصد) تا سن ۱۷ سالگی دست کم یک دندان پر کرده دارند.
پوسیدگی دندان، یک بیماری عفونی و مسری است که دندان با باکتری های موجود در اسید پلاک دندانی پوسیده و تخریب می شود. پوسیدگی یک فرایند پویاست و یک مشکل همیشگی و ثابت نیست. قبل از اینکه حفره و سوراخ در دندان به وجود می آید، می توان از آن پیشگیری کرد. اسید لاکتیک تولید شده توسط باکتری ها، مواد معدنی فسفات کلسیم مینای دندان را حل می کند و آن را از بین می برد و از آنجایی که مینای دندان کودکان نازک تر از دندان های دائمی است. بیشتر از بزرگسالان مستعد پوسیدگی است و دندان های کودکان زودتر خراب می شود. پوسیدگی در دندان کودکان به طور معمول ابتدا به صورت یک نقطه سفید مشاهده می گردد و اگر والدین متوجه آن نشوند و به دندانپزشک مراجعه نکنند، به تدریج عمیق شده در نهایت کل سطح دندان را دربرمی گیرد و دندان را سوراخ می کند.
● پوسیدگی دندان در کودکی
پوسیدگی های دندانی در دوران کودکی در واقع نوع شدیدی از پوسیدگی است که می تواند حتی در سنین پایین کودکان نوپا و پیش دبستانی به وجود بیاید و دندان های کودک را از بین ببرد. پوسیدگی زودهنگام دندان ها در دوران کودکی را می توان با مشاهده نشانه های پوسیدگی بر روی دندان های کودکان زیر سه سال تشخیص داد. محرومیت اقتصادی یکی از علل اصلی پوسیدگی دندان ها است. پوسیدگی دندان ها در دوران کودکی نوعی بیماری عفونی است و باکتری استرپتوکوک موتانس عامل اصلی آن می باشد. این باکتری نه تنها اسید تولید می کند، حتی مقدار آن را در دهان افزایش می دهد. وجود قند در دهان، مقدار اسید روی دندان ها افزایش می دهد. پوسیدگی دندان هادر خردسالان و شیرخواران معمولاً از دندان های جلو و بالا شروع می شود و سپس به دنبال آن دندان های عقب درگیر میگردند . نشانه اولیه پوسیدگی های زودهنگام دوران کودکی، خطوط سفید رنگی است که روی سطح مینای دندان در امتداد خط لثه به وجود می آید و به تدریج این خطوط تغییر رنگ می دهند و دندان را سوراخ می کنند
● علل پوسیدگی و عوامل خطر
مصرف مکرر غذاهای غنی از کربوهیدرات و شیرینی ها، PH دهان را پایین آورده و شرایط لازم برای رشد باکتری های پوسیدگی زا فراهم میگردد.
تغذیه کودکان با شیشه شیر در طول شب، امکان پوسیدگی دندان ها را افزایش می دهد؛ زیرا ترشح بزاق دهان در هنگام خواب کاهش می یابد و مواد شیرین مدت بیشتری روی دندان ها باقی می ماند.
هر چقدر دهان کودکان سریع تر با باکتری استرپتوکوک موتانس الوده گردد، خطر ابتلا به پوسیدگی دندان ها در آینده افزایش می یابد.
کودکانی که دندان پوسیده دارند، دندان های آنها به نسبت سایر افراد بیشتر در معرض خطر قرار می گیرد.
کاهش فلوراید سطح دندان ها نیز احتمال پوسیدگی دندان ها را افزایش می دهد.
● مراقبت از دندان ها
برای مراقبت صحیح از دندان ها باید به طور مرتب آنها را بررسی کنید تا اگر کودک شما در معرض پوسیدگی زودهنگام دندان ها قرار دارد، آن را تشخیص دهید. ارزیابی خطر احتمال پوسیدگی دندان ها، اولین هدف دندان پزشک از معاینه دندان ها است. پس از این مرحله، نوبت به تشخیص، پیگیری و ترمیم می رسد. خدمات و روش های پیشگیری جهانی، برای تمامی کودکان مناسب نیست، زیرا به خطر پوسیدگی دندان ها معمولاً همه گیر نبوده و محدود به یک سری اقشار و کودکان خاص است. در واقع این بیماری به سه مؤلفه محیط زیست، ژنتیک و عامل عفونی مربوط می شود. هر یک از این مؤلفه ها در ایجاد پوسیدگی دندان مؤثر هستند، اما لزوماً داشتن یک مؤلفه به معنی پوسیدگی صددرصد نمی باشد. منظور از محیط زیست همان عوامل محیطی شامل مصرف شکر، قرار گرفتن در معرض فلوراید، بهداشت دهان و شرایط اجتماعی و اقتصادی است و منظور از ارث، اختلالات بزاق و یا نوع دندان است که احتمال پوسیدگی را افزایش می دهد. باکتری استرپتوکوک موتاس در هر میلی لیتر از بزاق ۰۰۰/۵۰۰ واحد کلنی را تشکیل می دهد. بهترین روش پیش بینی پوسیدگی دندان های کودک در آینده، بررسی شرایط دهان و دندان او در گذشته است.
● نقش رژیم غذایی
نقش رژیم غذایی از پوسیدگی زودرس دندان ها بسیار حیاتی است و مصرف سوکروز، یکی از دلایل عمده گسترش پوسیدگی آنها می باشد. اغلب کودکانی که از پوسیدگی دندان رنج می برند، به طور مکرر نوشیدنی های شیرین مصرف کرده اند. سوکروز و گلوکز و فروکتوز موجود در آب میوه ها به سادگی موجب تشکیل باکتری موتانس می شود و می تواند به راحتی مینای دندان را از بین ببرد. فرآورده های مصنوعی احتمال پوسیدگی دندان را به مقدار قابل توجهی افزایش می دهند.
● آزمایش های لازم برای پوسیدگی دندان ها
تعیین مقدار پوسیدگی دندان ها و میکروب ها و باکتری های دهان، توسط کیت و تجهیزات آزمایشگاهی دندانپزشکی صورت می گیرد. در آزمایشگاه مقداری بزاق دهان را گرفته شده توسط فرد اندازه گیری و مقدار کلنی باکتری در هر میلی لیتر از این بزاق مشخص می شود. در روشی دیگر از نوار تست موتانس استفاده می گردد. احتمال ابتلا به پوسیدگی معمولاً با وجود ۰۰۰/۱۰۰ باکتری در هر میلی لیتر بزاق در نظر گرفته می شود. بزاق و ترکیبات آن در سلامت دهان و لثه نیز مفیدند. برای تشخیص مقدار باکتری در دهان کودکان از آنها خواسته می شود که یک قطعه پارافین را بجوند و در همین حال زمان اندازه گرفته می شود و با جمع آوری بزاق کودک در لوله آزمایش علاوه بر تعداد باکتری ها، سرعت خروج و ترشح بزاق نیز مورد ارزیابی قرار می گیرد. مقدار ترشح طبیعی بزاق در بزرگسالان در هر دقیقه ۱/۰ میلی لیتر است.
● کنترل عفونت باکتریایی
در واقع کنترل باکتری موتانس در دو مرحله انجام می شود: کنترل پوسیدگی به وسیله دارو و درمان ضایعات کرم خورده و پوسیدگی دندان ها . هدف از کنترل پوسیدگی، کاهش تعداد باکتری ها در دهان کودک است. کنترل پوسیدگی با کاهش تعداد باکتری های فعلی و کاهش احتمال تهاجم باکتری های آینده همراه است که به این ترتیب هزینه های درمان کاهش می یابد. این امر موجب می شود که دارو درمانی مؤثرتر واقع شود و ترمیم دندان نتیجه بخش باشد. در روش دارویی، با ترکیبی از فلوراید و کلرهگزیدین، استرپتوکوک موتانس را کاهش می دهند. فلوراید را می توان به تنهایی و یا در ترکیب با یک عامل ضدمیکروبی دیگر استفاده کرد .
استفاده از فلوراید می تواند تا ۳۸درصد از پوسیدگی دندان ها جلوگیری می کند. برای جلوگیری از تهاجم باکتری ها باید سه بار در طول ۱۰ روز از فلوراید استفاده شود و در سال اول هر سه ماه یکبار این کار ادامه یابد. NHS اعلام کرده است که تنها داروهای مؤثر بر روی پوسیدگی دندان، فلوراید و کلرهگزیدین گلوکانت هستند که خاصیت ضدمیکروبی دارند. کلر هگزیدین که به صورت محلول و ژل وجود دارد، برای کودکان نوپا توصیه می شود که به مدت ۱۴ روز و روزی دوبار از آن استفاده کنند (کلرهگزیدین ۱۲%). این محلول حداقل ۳۰ دقیقه بعد از مصرف خمیر دندان باید استفاده شود.
● کاهش سطح خطر
اولین قدم در این مرحله، کاهش مصرف مواد شیرین است. باید رژیم غذایی کودک مورد بررسی قرار گیرد و مصرف شیرینی جات کاهش یابد. مرحله دوم، افزایش استفاده از فلوراید در خانه است که خطر پوسیدگی دندان ها را کاهش می دهد.
● تقویت دندان ها
در این مرحله با تقویت دندان ها، پوسیدگی آنها کنترل می شود که این کار به چهار روش انجام می گیرد:
استفاده از لاک فلوراید سه بار در یک دوره ۱۰ روزه توسط دندانپزشک
● جویدن آدامس های زایلیتول
افزایش مصرف منابع کلسیم، همچون پنیر. آدامس زایلیتول، کاملاً طبیعی و بدون شکر است و از درخت غان و سایر درختان جنگلی تهیه . مطالعات نشان می دهند این آدامس می تواند پوسیدگی دندان را در کودکان کاهش دهد.
● پیگیری طولانی مدت
پیگیری برای پیشگیری از پوسیدگی دندان بسیار مهم است و افرادی که کمتر در معرض پوسیدگی هستند، هر شش ماه و افراد در معرض خطر هر سه ماه یکبار باید به دندانپزشک مراجعه کنند.
● راهنمایی برای والدین
آکادمی دندانپزشکی کودکان و انجمن دندانپزشکان و آکادمی دندانپزشکان عمومی آمریکا، همگی توصیه می کنند که حتماً شش ماه پس از روش دندان های کودک قبل از یکسالگی به دندانپزشکی مراجعه کنید.
بعد از یکسالگی از شیر دادن نوزاد (سینه مادر) در شب خودداری ورزید و همچنین هیچ گاه در طول شب برای خواباندن کودک خود از شیشه شیر استفاده نکنید.
کودکان را باید در سن ۱۲ الی ۱۴ ماهگی از شیشه شیر گرفت.
نوزادان و کودکان نوپا نباید به مقدار زیاد از ابمیوه ها ی شیرین استفاده نمایند و حتماً شیر و آب میوه را با فنجان به آنها بدهید، نه با شیشه شیر.
به محض رشد دندان های نوزاد ، آنها را می توانید با مسواک های مخصوص و یا گاز تمیز کنید.
آفتاب
