هفته گذشته درباره یائسگی در مردان صحبت کردیم و گفتیم، اگر میزان غلظت تستوسترون خون در افراد مسن، کمتر از میزان حداقل آن در افراد جوان باشد، آن را اصطلاحا یائسگی مردانه یا کم کاری غدد جنسی می‌نامند. تشخیص یائسگی در مردان می‌تواند مشکل باشد چون همه علائم یکباره ظاهر نمی‌شوند و بروز علائم تدریجی و در ضمن، شدت علائم متغیر است.
بررسی‌ها نشان داده‌اند، تجویز هورمون‌های مردانه در این افراد، سبب افزایش میل جنسی، افزایش توده عضلانی بدن و قدرت عضلانی، افزایش عملکرد ذهنی، کاهش LDL (چربی مضر) و افزایش مختصر HDL (چربی مفید خون) می‌شود. همچنین براساس بررسی اخیر، یک رابطه معکوس بین میزان تستوسترون آزاد خون و علائم افسردگی وجود دارد؛ یعنی هر قدر میزان تستوسترون خون اندک باشد، میزان علائم افسردگی بیشتر است. البته کمبود هورمون مردانه، مختص سن‌های بالا نیست، بلکه می‌تواند در مردان کم سن و سال نیز اتفاق بیفتد، ولی باید به این نکته توجه کرد که تجویز نابه‌جای هورمون‌های مردانه و در رأس آنها تستوسترون، می‌تواند همراه با عوارض بالقوه خطرناک باشد. عارضه اصلی تجویز تستوسترون، افزایش تعداد گلبول‌های قرمز خون (افزایش غلظت خون) است. افزایش غلظت خون در مردان مسن، سبب افزایش خطر لخته شدن خون در اعضای مختلف از جمله عروق قلب می‌شود.
در مردان بالای 50 سال، پروستات شروع به بزرگ شدن می‌کند که منجر به ایجاد مشکلات ادراری در مردان خواهد شد. از طرفی، تقریبا 20 درصد مردان بالای 50 سال، سرطان پروستات مخفی دارند. تجویز تستوسترون در مردان، بزرگ شدن پروستات را تسریع می‌کند و در صورت وجود سرطان پروستات سبب رشد سریع آن می‌شود. برخلاف تصور عامة مردم، در مردانی که سطح تستوسترون خون آنها طبیعی است و مبتلا به کم کاری غدد جنسی نیستند، تجویز تستوسترون، نه تنها سبب افزایش میل جنسی یا توان جنسی نمی‌شود، بلکه تحلیل رفتن بیضه‌ها و از بین رفتن قدرت باروری در مردان را به دنبال دارد.
در این میان، تجویز آگاهانه و مقطعی تستوسترون در مردانی که دچار یائسگی شده‌اند (مجددا تاکید می‌شود، نه در همة مردان) می‌تواند در بهبود مشکلات فیزیکی، ذهنی و جنسی آنها کمک‌کننده باشد. در این مردان، هورمون درمانی میزان بیماری‌های قلبی – عروقی را کاهش می‌دهد. با بالا رفتن سن، توده عضلانی بدن کاهش می‌یابد که همراه با درد ناحیه دنبالچه و افزایش شکنندگی استخوان دنبالچه است. تجویز تستوسترون در این مردان سبب بهبود قابل ملاحظه درد ناحیه دنبالچه می‌شود.
امروزه هورمون تستوسترون به چهار شکل در بازار دارویی دنیا عرضه می‌شود: خوراکی، موضعی، تزریقی عضلانی و کاشت زیر جلدی. متیل تستوسترون خوراکی بشدت برای کبد سمی است و امروزه مصرف آن منسوخ شده است. تزریق عضلانی تستوسترون هر سه هفته یک‌بار است، ولی در روزهای اول پس از تزریق، میزان تستوسترون خون خیلی بیش از حد طبیعی و در هفته سوم کمتر از میزان لازم می‌شود.
بهترین روش تجویز، استفاده از چسب‌های جلدی تستوسترون است که در این روش، یک تکه چسب مانند به پوست (مثلا بازو) چسبانده می‌شود که از آن تستوسترون به صورت آهسته آزاد می‌شود . مردانی که تحت درمان با تستوسترون هستند، باید با دقت تحت نظر گرفته شوند و به صورت دوره‌ای هم معاینه شوند و هم تحت آزمایش‌های لازم قرار بگیرند.
دکتر محمد‌رضا صفری‌نژاد
جراح و متخصص بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری
