گیاه زغال اخته به صورت درخت یا درختچه در کنار جریان آب و یا در بیشه ها می روید و از گروه گیاهان گل دار گلبرگ جدا محسوب می شود.
میوه ی آن به شکل بیضی و حدوداً به اندازه ی آلبالوی درشت است و طعم ترش و شیرینی دارد. رنگ میوه ی آن قرمز بسیار خوش رنگ می باشد .
درختچه ی زغال اخته حدود 300 سال عمر می کند و در حدود 25 سالگی تا 8 متر می رسد. این درخت به طور کلی ارتفاعی حدود 8-4 متر دارد. چوب آن بسیار محکم است و در صنعت نیز کاربرد دارد.
ترکیبات و ارزش غذایی
میوه ی نرسیده ی آن به علت داشتن اسید زیاد، بسیار ترش است ، ولی میوه ی رسیده ی آن به رنگ قرمز روشن و خوش مزه و شیرین است.
این میوه حاوی مقادیر زیادی آهن ، کلسیم ، اسید فولیک ، ویتامین های E , B1 , B2 , C و فلاوونوئیدهاست.
فواید درمانی
قسمت هایی از این گیاه که در تغذیه درمانی استفاده می شود عبارتند از : میوه ، برگ ، پوست و ریشه درخت.
1. مواد موجود در زغال اخته از بیماری هایی چون بیماری قلبی ، سرطان ، دیابت ، تصلب شرایین، آب مروارید ، آرتروز و آرتریت جلوگیری می کند.
2. مقدار فروکتوز و گلوگز زغال اخته کم است و مصرف آن برای افراد چاق و بیماران دیابتی مشکلی به وجود نمی آورد. حتی جوشانده ی برگ آن با گل توت فرنگی برای درمان دیابت (مرض قند) مؤثر است.
3. هورمون ملاتونین موجود در آن خواب انسان را راحت و عمیق می کند. این عمل به طور طبیعی و روزمره انجام می شود. این هورمون مسئولیت تنظیم ریتم 24 ساعته ی، روز و شب بدن را به عهده دارد. زغال اخته حاوی مقادیر زیادی ملاتونین است.
4. پوست زغال اخته تب بر است و در رفع اسهال مؤثر می باشد. حتی میوه ی آن نیز اثر قابض دارد ، از این رو خوردن آن در رفع اسهال و ورم معده مؤثر است. برای درمان اسهال بهتر است یک قاشق سوپخوری زغال اخته را با یک فنجان آب سرد مخلوط نموده و آن را به مدت 5 دقیقه بجوشانید و پس از 15 دقیقه دم کشیدن آن را صاف کرده و هر روز 2 تا 6 فنجان بنوشید.
5. محققی به نام دکتر لکلرک نشان داده است که جوشانده ی پوست زغال اخته در درمان بیماری مالاریا مؤثر است. جوشانده ی 60 گرم پوست درخت زغال اخته در یک لیتر آب اثر تب بر و ضد مالاریا دارد. جوشانده ی فوق را باید به تدریج صبح و ظهر و شب به میزان 1 یا 2 استکان با کمی قند میل نمود.
6. زغال اخته به عنوان ضد اتصال چند نوع باکتری در ادرار و مدفوع شناخته شده است؛ به عبارت دیگر زغال اخته به خروج باکتری ها از بدن کمک می کند. باکتری اشرشیاکلی عامل 85 درصد عفونت های مجاری ادراری است. یکی از متداول ترین عفونت ها، التهاب مثانه است که به ویژه در خانم ها شایع است.
7. همچنین دریافت منظم آب زغال اخته برای اسیدی کردن ادرار در افراد مبتلا به ادرار بدبو و سنگ های ادراری مؤثر است. اگر سنگ کلیه از جنس کلسیمی باشد ، آب زغال اخته در رفع آن اثر چشمگیری دارد .
8. زغال اخته در بند آمدن خون مؤثر است. لذا خوردن میوه ی خام و سایر فرآورده های آن برای بیماران توصیه می شود.
9. شربت زغال اخته ضد عطش است. خصوصاً در تابستان برای جلوگیری از گرمازدگی نوشیدن شربت آن بسیار مؤثر است.
10. نظریه ای وجود دارد که زغال اخته برای درمان شب ادراری بچه ها هم مفید است. بدین منظور 30 گرم برگ آن را در یک لیتر آب بریزید و آن را بقدری بجوشانید تا یک سوم آن بخار شود و پس از صاف نمودن آن را با شکر شیرین کنید و قبل از خواب 1 فنجان به کودک بدهید.
علت ناشناخته بودن زغال اخته در ایران
این میوه و فواید زیاد آن در ایران ناشناخته مانده است بدین دلیل که ؛
1- این میوه به صورت بسته بندی غیربهداشتی ، فله ای و عمدتاً توسط دست فروشان دوره گرد عرضه می گردد.
2- متخصصان صنایع غذایی در مورد صنایع تبدیلی این میوه مثل خشک کردن، مربا، شربت، ژله، مارمالاد و … تحقیقات انجام نداده اند.
3- متخصصان علم تغذیه در مورد تأثیر زغال اخته بر سلامتی بدن تحقیقاتی انجام نداده اند.
4- متخصصان داروساز در مورد تولید داروهای ضد اکسیدان و ضدالتهابی و … این میوه بررسی های لازم را به عمل نیاورده اند.