«سرم گيج مي‌رود، حتما كم‌خون هستم»، «فكر مي‌كنم بي‌حالي من از كم خونيمه.» و… اين حرف‌ها را چندبار تا به‌حال از خانم‌ها و دختران اطراف خود شنيده‌ايد؟ واقعيت اين است كه بسياري از خانم‌ها و دختران جوان باور دارند كه كم‌خون هستند اما اطلاعات كاملي در مورد مسئله كم‌خوني ندارند. اصلا كم‌خوني يعني چه؟ چه افرادي مستعد ابتلا به كم‌خوني هستند؟ كم‌خوني را چگونه مي‌شود تشخيص داد؟
كم‌خوني يا كم شدن هموگلوبين
كم‌خوني زماني رخ مي‌دهد كه شما فاقد تعداد كافي سلول‌هاي قرمز خون باشيد. وظيفه سلول‌هاي قرمز رساندن اكسيژن به سلول‌هاي بدن است. سلول‌هاي قرمز خون ممكن است دچار كاهش هموگلوبين باشند كه پروتئيني است كه رنگ قرمز سلول‌ها ناشي از آن است. هموگلوبين نقش مهمي در انتقال اكسيژن توسط سلول‌هاي قرمز دارد و هرگونه اختلال در آن مي‌تواند بدن را با مشكل روبه‌رو كند. به‌طور كلي حدود 10درصد از زنان و دختران از مشكل كم‌خوني (يا آنمي) رنج مي‌برند. اين ميزان در آقايان كمتر است.
وقتي خون بچه‌ها كم مي‌شود
دركل حدود 15درصد از كودكان در 2سالگي دچار كم‌خوني مي‌شوند. علت اصلي هم كمبود آهن در بدن آن‌هاست. افرادي كه دچار كم‌خوني از نوع فقرآهن مي‌شوند ممكن است ميل به همه چيز داشته باشند، براي مثال ممكن است خاك‌خواري يا تمايل به خوردن يخ در آن‌ها ديده شود. اين حالت در بچه‌ها هم ديده مي‌شود. نكته مهم اين است كه اگر كم‌خوني در كودكان درمان نشود مي‌تواند باعث مشكلات مغزي و تفكري شود.
هميشه خسته هستيد؟ كمبود انرژي داريد؟
اگر به اندازه كافي مي‌خوابيد اما هميشه خسته هستيد يا اگر براي انجام كارهاي معمول و روزانه انرژي نداريد، ممكن است به كم‌خوني مبتلا باشيد. كم‌خوني حتي ممكن است روي خلق‌و‌خو، حافظه و عملكرد ذهني شما هم تاثير بگذارد. دركل مي‌توان گفت كه علائم كم‌خوني از مسائل خفيف و جزئي تا مسائلي كه مي‌توانند زندگي را به خطر بيندازند متغير است. علائم اصلي كم‌خوني عبارتند از:
- ضعف و بي‌حالي
- سرگيجه
- پوست رنگ‌پريده
- سردرد
- احساس سرما، گزگز يا بي‌حسي در اندام‌ها
- دماي پايين بدن
افرادي كه كم‌خوني دارند با كمبود اكسيژن در خون و اندام‌هاي بدن خود روبه‌رو هستند و درنتيجه قلب آن‌ها بيشتر فعاليت مي‌كند تا اكسيژن بيشتري به اعضا برساند. كم‌خوني مزمن مي‌تواند باعث آريتمي (نامنظمي ضربان قلب) تنگي نفس و درد در قفسه سينه شود.
چرا نوجوانان بايد گوشت قرمز بخورند
نوجوانان بيشتر در معرض خطر كم‌خوني از نوع فقرآهن هستند. رشد سريع آن‌ها مي‌تواند علت كمبود آهن در بدن آن‌ها باشد. در دختران جوان هم شروع دوره‌هاي ماهانه مي‌تواند علت كم‌خوني باشد. رژيم غذايي نامناسب كه در آن ميزان آهن كم باشد مي‌تواند كم‌خوني از نوع فقرآهن را رقم بزند. يادتان باشد آهن موجود در سبزي‌ها و حتي مكمل‌ها به اندازه آهن موجود در گوشت قرمز خوب جذب نمي‌شود. مشكلات دستگاه گوارش از جمله بيماري‌هاي كرون و سلياك هم مي‌تواند مانع از جذب مناسب آهن و درنتيجه كم‌خوني شود. كساني كه تحت عمل جراحي لاغري توسط باي‌پس يا گذاشتن بالون در معده مي‌شوند هم مستعد ابتلا به كم‌خوني از نوع فقر آهن هستند.
نكته: اين موارد مي‌توانند مانع از جذب مناسب آهن موادغذايي شود.
لبنيات و ساير غذاهاي حاوي كلسيم
مكمل‌هاي كلسيم
شربت‌ها و قرص‌هاي ضداسيدمعده
خونريزي: كم‌خوني
بدن براي ساختن سلول‌هاي قرمز خون به ويتامين 12B و فولات نياز دارد. اگر رژيم غذايي كه در آن ويتامين‌ها كم باشد باعث بروز كم‌خوني مي‌شود. برخي حالت‌هاي اتوايمون (كه در آن بخشي از بدن عليه بخش‌هاي ديگر وارد عمل مي‌شود) مانع از جذب ويتامين 12B توسط دستگاه گوارش شده و در نتيجه باعث بروز كم‌خوني مي‌شود. گوشت، غلات صبحانه، سبزي‌هاي سبز، ميوه‌ها و بسياري از موادغذايي كه امروز با اين ويتامين غني مي‌شوند (مثل پسته‌ها و نان‌ها) منابع اين ويتامين هستند. بيماري‌هاي مزمن با وجود عفونت در بدن هم مي‌تواند باعث كمتر شدن توليد سلول‌هاي قرمز در بدن شود. درعين حال از دست دادن خون به صورت مزمن (از جمله به دليل زخم‌هاي گوارشي يا مشكلات ادراري و…) هم مي‌تواند باعث كم‌خوني از نوع فقرآهن شود. دختران جوان كه دوره‌هاي ماهانه با خونريزي شديد دارند و كساني كه زخم دستگاه گوارش دارند در معرض اين كم‌خوني قرار دارند.
چي بخوريم تا كم‌خوني نگيريم
با داشتن يك رژيم غذايي مناسب مي‌توانيد از بسياري از كم‌خوني‌ها جلوگيري كنيد. غذاهاي حاوي آهن عبارتند از گوشت قرمز، جگر، ماهي، توفو و مغزها، سبزي‌ها با رنگ سبز تيره و ميوه‌ها، تخم‌مرغ‌ها، لبنيات، اسفناج و موز كه غني از ويتامين 12B و اسيدفوليك هستند.
ويتامين C هم كه در ميوه‌ها به‌خصوص مركبات و سبزي‌ها پيدا مي‌شود، براي جذب بهتر آهن به بدن كمك مي‌كند. همچنين بايد گفت، آهن زياد در بدن مي‌تواند مشكلات زيادي را موجب شود، براي مثال تزريق خون مكرر (مثلا در بيماران تالاسمي) گاهي هم مصرف زياده از حد قرص‌ها و مكمل‌هاي آهن مي‌تواند باعث تجمع بيش از حد آهن در بدن شود تجمع آهن در بافت‌هايي مثل كبد، قلب و پانكراس مي‌تواند آن‌ها را با مشكل روبه‌رو كند و اين ارگان‌ها را از كار بيندازد. با خارج كردن كمي خون از بدن (مثلا با حجامت) يا برخي داروها مي‌توان آهن زيادي موجود در خون را برداشت.
چرا بايد قرص آهن را با ويتامين C بخوريم؟
پس از شك كردن به كم‌خون بودن بايد يك آزمايش خون ساده انجام شود، اگر اين آزمايش خون وجود كم‌خوني را تاييد كرد آن‌گاه بايد آزمايش‌هاي تخصصي‌تر براي مشخص شدن نوع كم‌خوني انجام شود. اندازه‌گيري آهن موجود در خون و پروتئيني كه به آهن در خون متصل مي‌شود؛ ميزان رتيكولوسيت‌هاي خون- كه نشان مي‌دهد مغز استخوان چقدر سلول‌هاي قرمز مي‌سازد- و آزمايش تجزيه هموگلوبين بخشي از اين آزمايش‌ها هستند. براي درمان كم‌خوني از نوع فقرآهن قرص‌هاي آهن تجويز مي‌شود. آهن از نوع فروس بهتر از آهن از نوع فريك جذب مي‌شود، بهتر است كه اين قرص‌ها همراه غذا، به‌خصوص آب پرتقال و ساير موادغني از ويتامين C مصرف شوند اما يادتان باشد كه قرص‌هاي آهن را با قرص كلسيم، قهوه يا چاي كه مي‌تواند مانع از جذب آهن شوند، مصرف نكنيد. درضمن هرگز قرص آهن را بدون تجويز پزشك مصرف نكنيد زيرا جمع شدن زياد از حد آهن در بدن مي‌تواند بسيار خطرناك باشد. كساني كه دچار مشكل كمبود ويتامين 12B هستند بايد مكمل ويتامين 12B مصرف كنند.
زنان باردار بايد مراقب باشند
حدود نيمي از زنان باردار طي دوران بارداري خود كم‌خوني از نوع فقرآهن را تجربه مي‌كنند. براي همين تمام زنان باردار بايد حداقل 27 ميلي‌گرم آهن در روز مصرف كنند، البته مكمل‌ها هم ممكن است حاوي آهن باشند. تمام زنان باردار بايد به‌طور مرتب آزمايش خون بدهند تا مشخص شود به كم‌خوني مبتلا هستند يا خير.
سيب سبز
