- نام لاتین: isotretinoin
- نام فارسی: ایزوترتینوئین
- مصرف در حاملگی: X
- گروه درمانی – دارویی: متابولیت سمی رتینول (ویتامین آ) – ضد آکنه
اشکال دارویی:
کپسول Cap: 10mg, 20mg
ژل Gel: 0.5%
فارماکوکینتیک – دینامیک ، مکانسیم اثر:
این دارو به سرعت به ترینوئین ایزومره می‌شود و به ترکیبات دیگری که نقش لیگاند را برای گیرنده‌های tretinoid بازی می‌کنند متابولیزه شده و حالت ژن و ترجمه DNA را در ساخت پـروتئین تـغییر دهد. ایزو ترتینوئین اندازه غدد زیر جلدی را کاهش داده و مانع فعالیت آنها و باعث‌کاهش ترشحات سبوم می‌شود
و به این ترتیب موجب بهبود سریع آن مـی‌شود. دارای اثـرات ضدالتـهابی و anti-keratinizing نـیز مــی‌باشد. دارای جـذب سـریع از GI مـی‌باشد و جـذب آن بـا غذا افـزایش مـی‌یابد. ایـزو ترتینویین و ۴-oxoisotretinoin از طریق صـفرا جـذب مـجدد مـی‌شوند. دارو در کـبد و دیـواره روده بـه مـتابولیت
۴-oxoisotretinoin متابولیزه می‌شود. نیمه عمر تـرمینال دارو ده تا بیست سـاعت بـوده و نـیمه عمر دفـع متابولیت ٢۵ تا ۵٠ ساعت است. اتصال پروتئین (PB) دارو بالا بوده (٩٩.٩ درصد) و تـنها بـا آلبـومین بـاند می‌شوند.
مصرف برحسب اندیکاسیون:
- – آکنه ولگاریس شدید و مقاوم به درمان یا همراه با عودهای مکرر
- – فولیکولیت ناشی از باکتریهای گرم منفی و مقاوم به آنتی بیوتیک
- – درمان هیدرآدنیت چرکی
- – اختلالات کراتینیزاسیون
- – دردرمان پسوریاریس (به همراه پسورالن و نور ماورای بنفش) و در درمان نئوپلاسم‌های جلدی
تداخلات مهم:
دارویی:
- – بروز اثرات سمی دارو در مصرف همزمان با فرآورده‌های ویتامین A
- – تا خشکی زیاد پوست در مصرف همزمان ایزوترتینوئین با صابون‌ها و پـاک کـننده‌های دارویـی – تـرکیبات مـوضعی رزورسـینول(بنزوئیل پراکساید) و ترکیبات حاوی الکل؛
- – ایجاد پسودو تومور مغزی و ادم پـاپی در مـصرف هـمزمان تتراسایکلین و ماینوسایکلین؛
- – افزایش سطح سرمی تری گلیسرید در مصرف همزمان دارو با الکل
آزمایشگاهی: تغییر در تست‌های عملکردکبدی -شمارش خون -گلوکز خون -اسید اوریک -کلسترول و سطح تری‌گلیسرید سرمی - افزایش میزان رسوب اریتروسیت.
موارد منع مصرف و احتیاط:
مصرف دارو در زنان سنین باروری ممنوع می باشد.
عوارض جانبی:
شایع‌ترین: تومور کاذب مغزی (افزایش بدخیم فشارخون داخل جمجمه‌ای)، التـهاب ملتحمه خون دمـاغ، خشکی دهان و بینی، تهق و استفراغ، درد شکمی، شـیلوز، راش، خشکـی پـوست پـوسته‌ریزی پـوست صورت، خارش، شکنندگی پـوست و نـاخن، خشکـی سـطوح مـخاطی، درد عضله اسـتخوان، افزایش تری گلیسرید
سایر عوارض: سردرد و خستگی، خشکی چشم، اخـتلالات بـینایی، عـلایـم غـیر اخـتصاصی گوارشی، خون‌ریزی و التهاب لثه، بی‌اشتهایی ،کم موئی، افـزایش شـمارش پـلاکت و ALT و AST و آلکـالین فسفاتاز، عفونت پوست، هیپر گلیسمی، پوست اندازی کف دست و انگشتان پا، نازک شدن مو.
مصرف در بارداری و شیر دهی:
ایزوترتینوئین داروی تراتوژن قوی است.
این دارو در دوران بارداری و در آنهایی که ممکن است باردار شوند و در دوران شیردهی نباید مصرف شود. اگر در طول مصرف دارو زن باردار شود احتمال بروز ناهنجاری‌های جنینی (هیدروسفالی -میکروسفالی ناهنجاری های گوش خارجی میکرو فتالمی – بدشکلی صورت – شکاف سقف دهان – ناهنجاری های قلبی عروقی - ناهنجاری‌های غده تیموس -نقص در هورمون پاراتیروئید و ناهنجاری‌های مغزی) بسیار زیاد است، حتی اگر دوره مصرف دارو کوتاه باشد. روش‌های مطمئن پیشگیری از بارداری در طی درمان با این دارو استفاده شود. در خانم‌های متاهل قبل از شروع درمان از منفی بودن پاسخ آزمایش‌های خون کنترل بارداری مطمئن شوید و آزمون‌های بارداری را هر ماه تکرار کنید.
مسمومیت و درمان:
علایم: سردرد موقتی -استفراغ - گر گرفتگی صورت - شیلوز -درد شکمی سرگیجه -آتاکسی که به سرعت برطرف شده و هیح اثری از آنها باقی نمی‌ماند.
توجهات پزشکی – پرستاری ، آموزش بیمار – خانواده:
- – طول دوره درمان معمولا ۱۵ تا ۲۰ هفته است. سپس حداقل ٨ هفته مصرف دارو قطع ، و مـرحله دوم درمان شروع میگردد. اگر با درمان اکنه ۷۰ درصد بهبودی حاصل گردد می‌توان درمان را قبل از ۱۵ تا ۲۰ هفته قطع‌کرد. زیرا بعد از قطع دارو بهبودی بیماری ادامه خواهد داشت.
- – بهبود قابل توجه اکنه به ۴ تا ۵ ماه درمان نیاز دارد.
- – قبل از شروع و طی دوره درمان هر ۶ هفته یکبار آزمایش های لازم جهت بررسی عملکرد کبد و اندازه‌گیری سطح چربی خون (بعد از ١۶ ساعت ناشتابودن) به عمل آید،اگر این سطح بالا بود: الف -در مورد افزایش میزان آمینوترانسفراز =>A -قطع مصرف اتانول لازم است.B- در صورت افزایش اندک و متناوب آنزیم‌ها، می‌توان درمان را ادامه داد. طی ۴-٢ هفته بـه وضـعیت طبیعی خود بر خواهند گشت. C -در صورت افزایش اندک و دایـم یا افزایش زیاد آنزیـم‌ها، باید مقدار دارو راکاهش داد یا درمان را قطع نمود تا زمانی‌که به سطح طبیعی خود برگردند.ب -در مورد افزایش تری‌گلیسرید و کلسترول:A-اطمینان از کافی بودن ساعات ناشتایی قبل از انجام نمونه گیری
B-کاهش دوز دارو یا قطع درمان چنانچه میزان افزایش ٣-٢ برابر حد بالای طبیعی چربی‌ها باشد.
C- تعادل رژیم غذایی، حذف الکل، تنظیم میزان کالری دریافتی با افزودن بر مـقدار کـربوهیدرات هـای مرکب
- – مصرف ضد آفتاب -پرهیز از نور آفـتاب و لامپ هـای مـهتابی و عدم اسـتفاده از لنـزهای تـماسی و فرآورده‌های مکمل حاوی ویتامین A و الکل؛
- – مصرف دارو به همراه غذا یاکمی بعد از صـرف غذا مصرف آدامس جهت دفع خشکی دهان لازم است. در طی درمان با این دارو ممکن است لنزهای تماسی ناراحتی ایجاد کنند. استفاده از اشک مصنوعی در این موارد توصیه می‌شود.
- – امکان دارد در دوران اول درمان با این دارو آکنه بدتر شود.
- – پرهیز از اهدای خون و بارداری در طی مصرف دارو و ٣٠ روز پس از قطع دارو -دریافت این خون توسط زنان حامله در سه ماهه اول اثر سوء بر جنین خواهد داشت.
- – تعیین دوز اولیه دارو بـرحسب وزن بـیمار و شدت مـحل بـیماری صـورت میگیرد.
- – بـا دوزهـای نیم تا یک میلیگرم بر کیلوگرم در روز بهبود اولیه در علایـم بیمار ایجاد میگردد. اما با دوزهای بالاتر نیاز به درمان مجدد نیز کمتر خواهد بود. هدف اکثر پزشکان رسیدن به دوزهای صد تا صد و پنجاه میلیگرم بر کیلوگرم است.
- – مصرف ایزوترتینوئین در سنین باروری (زنان)کنترااندیکه است مگر اینکه معیارهای زیر وجود داشته باشد:- در بیمار مبتلا به آکنه شدید همراه با تغییرات ظاهری زیاد و فرم اکنه ندولر باشد.– بیمار حتی با سابقه نازایی، قادر به استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری باشد. یک ماه قـبل از شروع درمان و بعد از شروع درمان و حین درمان باید ٢ روش موثر پیشگیری از بارداری به‌کار بـرد. در افرادی‌که هیسترکتومی شده‌اند یا رابطه جنسی ندارند نیاز نیست – زنانی‌که دارای آزمون بارداری منفی باشند. این تست باید بعد از چرخه طبیعی قاعدگی و طی ١ هفته قبل از شروع مصرف ایزوترتینوئین به عمل آید. مصرف دارو باید در همان سه هفته که آزمون بـارداری انجام شده است و یا روز دوم یا سوم چرخه قاعدگی شروع شود.
- بیمارانی‌که قادر به درک آموزش‌های مربوطه به درمان هستند و آن را رعایت می‌کنند.
- – مراجعات بیمار را به طور ماهانه طی درمان با این دارو تنظیم‌کنید. در یک دوره درمان بیش از ۶هفته دارو را تجـویز نکنید. آزمایش‌های بارداری را نیز هر ماه تکرار کنید.