“چاق های لاغر” شاید اصطلاح عجیبی به نظر بیاید ولی تعجب نکنید حقیقتا ممکن است گروهی از مردم یا شاید بیش از نیمی از مردم در همین گروه جای داشته باشند.
چاقی در اصطلاح به حالتی اطلاق می شود که فرد بیش از حد طبیعی توده چربی ذخیره کرده باشد و وزنی بیش از حد نرمال داشته باشد.
ترکیب بدن یعنی مقدار چربی , آب درون سلولی و خارج سلولی و چربی بدن در زنان و مردان و در دوره های مختلف سنی تفاوت های فاحشی دارد. ولی در بزرگسالان نرمال حداکثر تا 25 درصد وزن بدن مردان و 35 درصد وزن بدن زنان از چربی تشکیل شده است.
بخشی از این چربی تحت عنوان چربی ضروری نام گذاری شده این گروه, چربی هایی هستند که به مقدار جزئی در مغز استخوان , کبد , قلب , کلیه ها و به ویژه دستگاه مغزی –عصبی وجود دارند و یا در تولید هورمونها مانند هورمونهای جنسی شرکت می کنند. بخش دیگر چربی موجود در بدن , چربی های ذخیره ای هستند که در سلولهای چربی در زیر پوست و صفاق ذخیره شده اند.
شاید تا به حال, معمول ترین و ساده ترین راه تشخیص چاقی در بزرگسالان , استفاده از نمایه توده بدنی (BMI) یا به عبارتی سنجیدن وزن به ازای قد بوده است و از پارامتر هایی مانند دور شکم و کمر نیز برای تشخیص چاقی های موضعی شکمی و از دستگاه کالیپر برای میانگین چربی زیر جلدی استفاده می شد.
اگرچه استفاده از نمایه توده بدنی تا حد زیادی راه گشایی برای تشخیص افراد چاق یا دارای اضافه وزن است ولی نمی تواند ارزیابی دقیقی از مقدار چربی بدن انجام دهد.
” چاق های لاغر” در واقع افرادی هستند که شاید به ظاهر در محدوده وزن طبیعی قرار دارند ولی مقادیر چربی بدن آنها بیش از مقدار طبیعی بوده یا توده عضلانی کمتر دارند.
با پیشرفت ابزارهای تشخیصی امروزه دستگاههایی برای تعیین ترکیب بدن وجود دارد که در مطالعات پژوهشی و یا ارزیابی بالینی بیماران مورد استفاده قرار می گیرد. یکی از این ابزارها دستگاهی تحت عنوان ” بیوالکتریکال ایمپیدانس” می باشد که امروزه خوشبختانه در بسیاری از کلینیک های رژیم درمانی جایگاه ویژه ای دارد و مورد استفاده متخصصین قرار می گیرد . به این صورت که وقتی بیمار با پای برهنه روی دستگاه قرار می گیرد , دستگاه درصد چربی بدن , درصد عضلات و آب را با دقت بالایی نشان می دهد.
افرادیکه با وجود وزن نرمال چربی اضافه دارند در خطرند !
همواره این سوال مطرح بوده است که چرا برخی افراد با وجود اینکه لاغرند به بیماریهای مزمنی مانند پرفشاری خون و دیس لیپیدمی یا … دچار می شوند؟
یا اینکه وزن بدن تا چه حد میتواند پیش گویی کننده خطرات تهدید کننده سلامتی افراد باشد؟
شاید نتایج یکی از معتبرترین تحقیقات ملی تغذیه ای امریکا و تحقیقاتی که پس از این صورت میگیرند بتوانند جوابگوی این سوالات باشند
محققان معتقدند که در واقع اضافه بودن ذخایر چربی بدن سلامتی را تهدید می کند , حتی اگر در ظاهر فرد دارای وزن مناسب باشد.
چربی بدن در مقادیر بیش از 35% وزن زنان و 25% وزن مردان به ویژه اگر این چربی اضافه در ناحیه شکم جمع شده باشد , مشکل ساز است. جمع شدن چربی در ناحیه شکمی با سندرم متابولیک یا سوخت و ساز به هم خورده همراه است. شاید یکی از دلایلی که برخی افراد با وجود وزن طبیعی به سندرم متابولیک دچارند , سندرم شایعی که از نشانه های آن , بالا بودن قند یا چربی خون و پایین بودن لیپوپروتئین HDL ( کلسترول خوب) و بالا بودن کلسترول LDL (کلسترول بد) و محیط دور شکم بالا و پر فشاری خون می باشد, همین مسئله چربی های نهفته است.
به نقل از انستیتو سرطان امریکا طی کنفرانسی که انجام شده و نتایج آن هنوز منتشر نشده , در پی پژوهش های صورت گرفته ,بیشتر از نیمی از امریکایی ها به این مشکل یعنی وجود بیش از حد طبیعی چربی در ناحیه شکمی مبتلا هستند.این افراد دو برابر بیشتر از افراد طبیعی در معرض ایجاد التهابات که سرمنشا بسیاری از مشکلات پزشکی است و همچنین قند خون , کلسترول و تری گلیسیرید خون بالا قرار دارند. البته این موضوع به این معنا نیست هر کسی با چنین شرایطی حتما به دیابت یا فشار خون بالا مبتلا شود ولی آنچه واضح است اینست که بدلیل تولید عوامل التهاب زا این افراد بیشتر در معرض بیماریهای قلبی- عروقی , دیابت و سرطانها هستند.
محققان معتقدند که معمولا 25% افرادیکه به ظاهر دارای وزن نرمالند این علائم بالینی را نشان می دهند .
با تولید استروژن و سیتوکین ها توسط سلولهای چربی شکمی عوامل التهابی ایجاد شده که باعث افزایش مقدارانسولین در بدن و زمینه ساز ابتلا به سرطان ها می شود.حتی محققان معتقدند که اگر فاکتورهای خونی در چنین افرادی هنوز نرمال است ولی ممکن است سیتوکینها و دیگر عوامل التهاب زا بدون ایجاد علائم بالینی افزایش یافته باشند.
چه افرادی در معرض خطرند؟
اگر وزنی نرمال دارید ولی می خواهید بدانید که آیا احتمال دارد جزء این گروه افراد باشید یک راه اولیه و البته نه چندان دقیق اینست که ببینید آیا دارای چاقی موضعی هستید؟
اگر در اصطلاح گلابی شکل هستید و چربی در ناحیه نیمه تحتانی بدن و پاها جمع کرده اید و یا اگر سیبی شکل هستید و بیشتر چربی در ناحیه شکمی جمع کرده اید و دورشکم بیشتر از 88 سانتی متر( در خانمها ) و 102 سانتی متر(در آقایان) دارید , و یا اگر در بزرگسالی به یکباره تغییرات وزنی داشته اید در معرض وجود چربی اضافه در بدن هستید. که عوارض این مشکل در افراد سیبی شکل جدی تر است.
چگونه از خطرات چربی های نهفته بکاهیم ؟
· کاهش وزن جزئی در حدود 5 درصد وزن اولیه و حفظ آن می تواند بسیار تاثیرگذار باشد.
و البته ایجاد چنین تغییر وزنی چندان کار مشکلی نیست . با آموختن اصول تغذیه سالم و خود مدیریتی برنامه غذایی خود می توانیم به ان دست یابیم.
رژیم گرفتن به معنای نخوردن نیست , به معنای به اندازه خوردن است . بیاموزید که جایگاه هر یک از گروههای غذایی در تغذیه ما کجاست و مقدار توصیه شده از هر یک از گروهها چقدر است؟
میوه و به خصوص انواع سبزیجات را به صورت خام در برنامه غذایی بگنجانید. چراکه اثبات شده است برخی ریز مغذی ها به عنوان بخشی ضروری برای عملکرد آنزیم ها در تنظیم سوخت و ساز بدن نقش دارند.
از تنقلات پر چرب و پر نمک بپرهیزید.
بسیاری از افراد به هنگام قرار گرفتن تحت استرس های مختلف به بیش خواری روی می آورند یعنی برای آرام کردن ذهن خود سعی می کنند خود را به خورن مشغول کنند , این حالت که از دیدگاه روانشناسی نیز رفتار سالمی به شمار نمی آید زمینه ساز چاقی بسیاری از افراد می باشد. راه مقابله با آن کنار آمدن با واقعیت و مشغول کردن خود به انجام امور دیگری مانند نظافت منزل , و … یا جویدن آدامس است. این گونه افراد می بایستی اگر به رغم تمامی تلاششان نتوانستند خودداری کنند از میان وعده های کم کالری استفاده کنند.
· فعالیت بدنی متوسط متناسب با شرایط جسمی برای بهبود اکسیژن رسانی به سلولها, تنظیم سوخت و ساز , کمک به سوزاندن چربی ها و افزایش توده عضلانی مفید است.
حتی اگر ورزش کردن با کاهش وزن همراه نباشد , همچنان تاثیرات مفید خود را بر سوخت و ساز و افزایش توده عضلانی اعمال می کند, ورزش حتی بدون کاهش وزن می تواند با تغییرات هرچند کوچک ولی معنا دار در شاخص های التهاب زا در بدن همراه باشد.
نویسنده: الناز سيفي
