ماساژ درمانی عبارتست از دست ورزی بر روی بافت های نرم بدن.
این درمان به رهایی از استرس و فشار عضلانی و ….
درد ناشی از صدمات و سرعت بهبود ناراحتیهای حاد و مزمن كمك می كند. امروزه میلیونها نفر در سراسر جهان از این روش به عنوان یك روش مراقبت بهداشتی استفاده می كنند.
● تاریخچه ماساژ درمانی چیست ؟
تاریخچه این درمان به حدود ۲۷۰۰ سال قبل از میلاد برمی گردد . در متن كتاب امپراطور زرد (كتاب مرجع طب داخلی چین) برای درمان فلج و تب و لرز به ورزش، ماساژ پوست و عضلات و نیز تمرینات بر روی دست و پا توصیه شده است. بقراط در حدود ۴۰۰ سال قبل از میلاد ضرورت استفاده از مالش را به عنوان یك درمان بخصوص در درمان آسیبهای ورزشی و جنگی ، به پزشكان گوشزد كرد. اسناد قدیمی دال بر استفاده ژاپنیها و نیز سایر تمدنها نظیر مصر، روم و عرب از ماساژ درمانی موجود است.
ماساژ درمانی به شیوه نوین و علمی، توسط هنریك لینگ (۱۸۳۹-۱۷۷۶) بر پایه ماساژ و ورزش بنیان نهاده شد.
دو برادر پزشك امریكایی به نام جورج و چارلز تیلور پس از تحصیل در سوئد ، در سال ۱۸۵۰ این رشته را به امریكا معرفی نمودند .
● سبکهای مختلف ماساژدرمانی کدامند؟
امروزه بالغ بر ۸۰نوع مختلف ماساژ و كار بر روی بدن وجود دارد .این تكنیك ها به پنج گروه تقسیم می شوند:
▪ ماساژ سنتی اروپایی: شامل متدهایی بر اساس فیزیولوژی و آناتومی طب غرب ی. پنج تكنیك دست ورزی بافت های نرم بدن در آن مورد استفاده قرار می گیرند .
▪ ماساژ معاصر غربی: این روش نیز بر پایه روشهای مدرن آناتومیك شامل تكنیكهای دست ورزی فراتر از چارچوب ماساژ سوئدی بنا شده است وشامل ماساژ عصبی، ماساژ ورزشی و میوتراپی می باشد.
▪ ماساز در روشهای اصلاح حركت و ساختار:
این تكنیكها بر ساختار و حركت بدن تأكید دارند .این روشها بدن را با كمك وزن و با دست ورزی بر روی بافتهای نرم و یا اصلاح الگوهای غلط حركتی ، سازماندهی و كامل می كنند. نمونه های آن عبارتند از: هلر ورك، رولفینگ، فلدن كرایس و تكنیك الكساندر.
▪ ماساژ شرقی:
تكنیكهای ماساژ شرقی بر اساس اصول طب سنتی چین بنا شده و انرژی حیاتی را كه معتقدند در كانال های غیر قابل رؤیت در بدن جریان دارد تجدید می كنند .این متد ها شامل طب فشاری و شیاتسو می باشند.
▪ متدهای انرژی- پایه:
این متدها كه در طب سنتی چین یافت نمی شوند، منجر به اثر بر روی حوزه انرژی كه درون و اطراف بدن را احاطه كرده ،می شوند .این كار هم با فشار و دست ورزی بر روی جسم وهم از طریق عبور دست از میان یا درون حوزه انرژی بدن صورت می گیرد. نمونه های روش های انرژی عبارتند از: درمان قطبی، لمس شفابخش و ریكی.
بسیاری از ماساژدرمانگر ها تركیبی از روش های فو ق را بر اساس وضعیت بیمار اعمال می كنند.
● ماساژدرمانی چگونه اثر می کند ؟
معمولا انواع ماساژ با یك مكانیسم مشابه بر روی بدن اثر می گذارند. زمانیكه ماهیچه بیش از حد فعالیت دارد تجمع مواد زاید از جمله اسیدلاكتیك می تواند باعث درد، گرفتگی و حتی اسپاسم عضلات شود. ماساژ بطور عام و ماساژ سوئدی به طور خاص، گردش خون و جریان لنفاوی را بهبود بخشیده ، مواد غذایی و اكسیژن تازه را به بافتهای مزبور می رساند و به خروج مواد سمی و بهبودی كمك می كند.
همچنین عضلات در حال كشش می توانند به رگهای خونی و اعصاب فشار آورده وبا محدود كردن جریان خون باعث ایجاد درد شوند .با ماساژ منطقه مورد اثر ، بتدریج فشار عضله بر اعصاب درگیر كاهش یافته و درد كاهش می یابد. همین مكانیسم در بهبود عضلات آسیب دیده با ماساژ باعث سودمندی آن است.
علاوه بر این، ماساژ باعث افزایش اندروفین ها (نابود كننده های درد) و افزایش ترشح هورمون سروتونین (تعدیل كننده خلق و خوی) می شود. همچنین ثابت شده كه هورمون استرس (كورتیزول) را آزاد می نماید.به همین دلیل ماساژ اغلب به عنوان یك درمان تکمیلی برای افرادی كه سیستم ایمنی آنها بر اثر استرس تضعیف شده توصیه می شود.
● در جلسه ماساژدرمانی چه اتفاقی رخ می دهد ؟
پاسخ بستگی به نوع ماساژی دارد كه دریافت می كنید. در اینجا ماساژ سوئدی ذكر شده است.
در ویزیت اول احتمالأ ماساژ درمانگر از شما در مورد سابقه پزشكی سؤال خواهد كرد . سپس برخی سؤالات در مورد وضعیت جسمی فعلی شما، روش زندگی، میزان استرس، هرگونه تجربه درد و اینكه به دنبال چه درمانی هستید مطرح می شود.
اتاقی كه ماساژ درمانی در آن انجام می شود بطور مشخص گرم و دارای نور ملایم می باشد .در صورت تمایل شما از یك موسیقی آرام بخش نور شمع و بخور با یك رایحه دلپذیر استفاده می شود. اغلب برای مالش پوست از اسانسهای روغنی برای بالا بردن كیفیت ماساژ استفاده می شود. شما می توانید ماساژ كل بدن و یا ماساژ موضعی را درخواست كنید. می توانید روی قسمتهای دیگر بدن یك حوله یا ملافه بیندازید. روی یك تخت راحت پوشش دار كه اغلب دارای جایگاه سری است و نیاز به چرخش سر و گردن ندارد دراز می كشید.
متخصصین ماساژ سوئدی ممكن است از انواع ضربه ها و تكنیك های مختلف استفاده كنند . شما می توانید ماساژ كلی بدن یا ماساژ متمركز بر مناطق دردناك یا تحت كشش را درخواست نمایید. توصیه می کنیم هر زمان كه احساس ناراحتی و درد كردید درمانگر را مطلع سازید. یك جلسه درمان معمولأ بین ۳۰ الی ۹۰ دقیقه طول می كشد .
ماساژ نشسته ، روی صندلی و با لباس درحالیكه جلوی بدن به صندلی تكیه دارد انجام می شود.۵ الی ۳۰ دقیقه طول می كشد و برای ماساژ كتف و پا كاربرد دارد.
تعداد جلسات مورد نیاز برای درمان متغیر است. برای كاهش استرس اغلب هفته ای یك مراجعه توصیه می شود. برای وضعیتهای حاد تعداد جلسات درمان بستگی به طبیعت بیماری دارد. معمولأ ماساژدرمانی به منظور تكمیل درمان از سوی پزشك توصیه می شود.
● چه تحقیقات و مطالعاتی در مورد ماسازدرمانی موجود است ؟
برای ماساژ درمانی اثرات مثبت زیادی از بهبود گردش خون تا بهبود متابولیسم بدن ذكر شده است. بخصوص در مورد ماساژ سوئدی نشان داده شده كه در كاهش درد عضلانی، كاهش استرس و بهبود ایمنی مؤثر بوده است. همچنین در افزایش عملكرد تنفسی، كاهش ادم ناشی از انسداد رگهای لنفاوی و كمك به بهبود صدمات وارد به بافت های نرم بدن بسیار مؤثر است.
هنوز بسیاری از خواص ضد استرس ماساژ درمانی بصورت مطالعه علمی دانشمندان در نیامده است، ولی در طول ۲۰ سال اخیر بررسی های بسیاری بخصوص در زمینه ماساژ سوئدی جمع آوری شده. بسیاری از این تحقیقات در مؤسسه تحقیقاتی لمس شفابخش دانشگاه میامی و تعدادی از مطالعات نیز در مركز ملی طب مكمل و جایگزین انجام شده است.
▪ گرچه بررسی های كنترل شده زیادی لازم است، اما یافته ها شامل موارد زیر می باشد:
– بیماران بستری در بیمارستان كه ماساژ دریافت كردند، افزایش در تحرك ، انرژی ، تغییرات مثبت خلقی و سرعت بهبودی از خود نشان دادند.
– بیماران مبتلا به پشت درد مزمن پس از دریافت دو جلسه درمان ۳۰ دقیقه ای در هفته برای مدت پنج هفته ، كاهش درد ، افسردگی و اضطراب و نیز بهبود خواب را گزارش كرده اند. برخی نتایج متناقض نیز گزارش شده كه نیاز به بررسی های بیشتر دارد.
– كاركنان ادارات كه ماساژ دریافت كردند ، هشیارتر، فعال تر و كم استرس تر از آنهایی بودند كه ماساژ دریافت نكرده بودند.
– بیماران مبتلا به درد های عضلانی كه دو جلسه ۳۰ دقیقه ای ماساژ درمانی در هفته به مدت ۵ هفته دریافت كردند، كاهش درد ، كوفتگی و خستگی را گزارش دادند، همچنین در تعداد شبهای كمتری اختلالات خواب داشتند. در این قسمت نیز به مطالعات بیشتری نیاز است.
– در مصدومین سوختگی ،ماساژ درمانی در كاهش اختلالات روحی(اضطراب ، تنش و افسردگی) و علایم جسمی (درد و خارش) مؤثر بوده است.
اثرات ماساژ در كودكان نیز به خوبی بزرگسالان است. برای مثال نوزادان نارسی كه ماساژ دریافت می كنند ، بیشتر وزن اضافه می كنند و سریعتر از بیمارستان مرخص می شوند. كودكان مبتلا به اوتیسم نیز با ماساژ درمانی رفتارهای غیرمعقول كمتری از خود بروز دادند.
سایر بیماری هایی كه به ماساژ درمانی خوب جواب داده اند عبارتند از: سندرم خستگی مزمن، استئوآرتریت، سندرم تونل كارپال ، میگرن و سیاتیك.
● درمانگرماساژدرمانی چگونه انتخاب می شود؟
۳۰ ایالت و ناحیه در ایالات متحده قانون حمایت از تخصص ماساژ درمانی را گذرانده اند و آزمایشات این دوره ها را تعریف كرده اند. اگرچه مقررات اخذ مدرك از ایالتی به ایالت دیگر تفاوت دارد. در بسیاری از ایالات یك دوره ۶۰۰ ساعته برای آموزش آن در نظر گرفته شده است و اخذ درجه منوط به شركت در امتحان سراسری بورد تخصصی ماساژ درمانی ویرجینیا است.
برای مراجعه به یك ماساژ درمانگر از دوستان خود و یا مراقبین بهداشتی قابل اعتماد كمك بگیرید. قبل از ملاقات با درمانگر خود تحقیق كنید. برای مثال سؤال كنید كه در كدام رشته ماساژ درمانی تخصص دارد .(AMTA) دارد.
بخاطر داشته باشید كه در زمان ویزیت باید احساس راحتی داشته باشید. در صورتیكه شخصیت و خصوصیات اخلاقی درمانگر خود را نمی پسندید فرد دیگری را جستجو كنید كه با او احساس راحتی بیشتری داشته باشید.
برای یادگیری روش های ماساژ درمانی و آموزش آن به اطرافیان می توانید از كتاب ها و نوارهای آموزشی ویدیویی بهره جویید. در بسیاری از كشورها كلاس تكنیكهای ماساژ درمانی یا مراكز آموزشی بزرگسالان وجود دارد.
● موارد احتیاط در ماساژدرمانی چیست؟
– در صورتیكه مبتلا به تب بالا، التهاب، عفونت، فلبیت، ترومبوز، یرقان یا بیماری عفونی پوستی هستید از ماساژ اجتناب كنید.
– روی زخمهای باز یا سوختگی یا موضع جراحت قبلی ماساژ انجام ندهید. در كوفتگی یا رگ به رگ شدن، ماساژ را بمدت ۲۴ ساعت به تأخیر بیاندازید.
– در صورت ابتلا به یك بیماری مزمن، مانند آرتریت، سرطان یا بیماری قلبی ، قبل از انجام ماساژ با پزشك خود مشورت نمایید.
– در صورتیكه باردار هستید به ماساژ درمانگر خود اطلاع دهید ، زیرا ماساژ برخی نواحی، باعث زایمان زودرس می شود.
تاریخچه این درمان به حدود ۲۷۰۰ سال قبل از میلاد برمی گردد . در متن كتاب امپراطور زرد (كتاب مرجع طب داخلی چین) برای درمان فلج و تب و لرز به ورزش، ماساژ پوست و عضلات و نیز تمرینات بر روی دست و پا توصیه شده است. بقراط در حدود ۴۰۰ سال قبل از میلاد ضرورت استفاده از مالش را به عنوان یك درمان بخصوص در درمان آسیبهای ورزشی و جنگی ، به پزشكان گوشزد كرد. اسناد قدیمی دال بر استفاده ژاپنیها و نیز سایر تمدنها نظیر مصر، روم و عرب از ماساژ درمانی موجود است.
ماساژ درمانی به شیوه نوین و علمی، توسط هنریك لینگ (۱۸۳۹-۱۷۷۶) بر پایه ماساژ و ورزش بنیان نهاده شد.
دو برادر پزشك امریكایی به نام جورج و چارلز تیلور پس از تحصیل در سوئد ، در سال ۱۸۵۰ این رشته را به امریكا معرفی نمودند .
● سبکهای مختلف ماساژدرمانی کدامند؟
امروزه بالغ بر ۸۰نوع مختلف ماساژ و كار بر روی بدن وجود دارد .این تكنیك ها به پنج گروه تقسیم می شوند:
▪ ماساژ سنتی اروپایی: شامل متدهایی بر اساس فیزیولوژی و آناتومی طب غرب ی. پنج تكنیك دست ورزی بافت های نرم بدن در آن مورد استفاده قرار می گیرند .
▪ ماساژ معاصر غربی: این روش نیز بر پایه روشهای مدرن آناتومیك شامل تكنیكهای دست ورزی فراتر از چارچوب ماساژ سوئدی بنا شده است وشامل ماساژ عصبی، ماساژ ورزشی و میوتراپی می باشد.
▪ ماساز در روشهای اصلاح حركت و ساختار:
این تكنیكها بر ساختار و حركت بدن تأكید دارند .این روشها بدن را با كمك وزن و با دست ورزی بر روی بافتهای نرم و یا اصلاح الگوهای غلط حركتی ، سازماندهی و كامل می كنند. نمونه های آن عبارتند از: هلر ورك، رولفینگ، فلدن كرایس و تكنیك الكساندر.
▪ ماساژ شرقی:
تكنیكهای ماساژ شرقی بر اساس اصول طب سنتی چین بنا شده و انرژی حیاتی را كه معتقدند در كانال های غیر قابل رؤیت در بدن جریان دارد تجدید می كنند .این متد ها شامل طب فشاری و شیاتسو می باشند.
▪ متدهای انرژی- پایه:
این متدها كه در طب سنتی چین یافت نمی شوند، منجر به اثر بر روی حوزه انرژی كه درون و اطراف بدن را احاطه كرده ،می شوند .این كار هم با فشار و دست ورزی بر روی جسم وهم از طریق عبور دست از میان یا درون حوزه انرژی بدن صورت می گیرد. نمونه های روش های انرژی عبارتند از: درمان قطبی، لمس شفابخش و ریكی.
بسیاری از ماساژدرمانگر ها تركیبی از روش های فو ق را بر اساس وضعیت بیمار اعمال می كنند.
● ماساژدرمانی چگونه اثر می کند ؟
معمولا انواع ماساژ با یك مكانیسم مشابه بر روی بدن اثر می گذارند. زمانیكه ماهیچه بیش از حد فعالیت دارد تجمع مواد زاید از جمله اسیدلاكتیك می تواند باعث درد، گرفتگی و حتی اسپاسم عضلات شود. ماساژ بطور عام و ماساژ سوئدی به طور خاص، گردش خون و جریان لنفاوی را بهبود بخشیده ، مواد غذایی و اكسیژن تازه را به بافتهای مزبور می رساند و به خروج مواد سمی و بهبودی كمك می كند.
همچنین عضلات در حال كشش می توانند به رگهای خونی و اعصاب فشار آورده وبا محدود كردن جریان خون باعث ایجاد درد شوند .با ماساژ منطقه مورد اثر ، بتدریج فشار عضله بر اعصاب درگیر كاهش یافته و درد كاهش می یابد. همین مكانیسم در بهبود عضلات آسیب دیده با ماساژ باعث سودمندی آن است.
علاوه بر این، ماساژ باعث افزایش اندروفین ها (نابود كننده های درد) و افزایش ترشح هورمون سروتونین (تعدیل كننده خلق و خوی) می شود. همچنین ثابت شده كه هورمون استرس (كورتیزول) را آزاد می نماید.به همین دلیل ماساژ اغلب به عنوان یك درمان تکمیلی برای افرادی كه سیستم ایمنی آنها بر اثر استرس تضعیف شده توصیه می شود.
● در جلسه ماساژدرمانی چه اتفاقی رخ می دهد ؟
پاسخ بستگی به نوع ماساژی دارد كه دریافت می كنید. در اینجا ماساژ سوئدی ذكر شده است.
در ویزیت اول احتمالأ ماساژ درمانگر از شما در مورد سابقه پزشكی سؤال خواهد كرد . سپس برخی سؤالات در مورد وضعیت جسمی فعلی شما، روش زندگی، میزان استرس، هرگونه تجربه درد و اینكه به دنبال چه درمانی هستید مطرح می شود.
اتاقی كه ماساژ درمانی در آن انجام می شود بطور مشخص گرم و دارای نور ملایم می باشد .در صورت تمایل شما از یك موسیقی آرام بخش نور شمع و بخور با یك رایحه دلپذیر استفاده می شود. اغلب برای مالش پوست از اسانسهای روغنی برای بالا بردن كیفیت ماساژ استفاده می شود. شما می توانید ماساژ كل بدن و یا ماساژ موضعی را درخواست كنید. می توانید روی قسمتهای دیگر بدن یك حوله یا ملافه بیندازید. روی یك تخت راحت پوشش دار كه اغلب دارای جایگاه سری است و نیاز به چرخش سر و گردن ندارد دراز می كشید.
متخصصین ماساژ سوئدی ممكن است از انواع ضربه ها و تكنیك های مختلف استفاده كنند . شما می توانید ماساژ كلی بدن یا ماساژ متمركز بر مناطق دردناك یا تحت كشش را درخواست نمایید. توصیه می کنیم هر زمان كه احساس ناراحتی و درد كردید درمانگر را مطلع سازید. یك جلسه درمان معمولأ بین ۳۰ الی ۹۰ دقیقه طول می كشد .
ماساژ نشسته ، روی صندلی و با لباس درحالیكه جلوی بدن به صندلی تكیه دارد انجام می شود.۵ الی ۳۰ دقیقه طول می كشد و برای ماساژ كتف و پا كاربرد دارد.
تعداد جلسات مورد نیاز برای درمان متغیر است. برای كاهش استرس اغلب هفته ای یك مراجعه توصیه می شود. برای وضعیتهای حاد تعداد جلسات درمان بستگی به طبیعت بیماری دارد. معمولأ ماساژدرمانی به منظور تكمیل درمان از سوی پزشك توصیه می شود.
● چه تحقیقات و مطالعاتی در مورد ماسازدرمانی موجود است ؟
برای ماساژ درمانی اثرات مثبت زیادی از بهبود گردش خون تا بهبود متابولیسم بدن ذكر شده است. بخصوص در مورد ماساژ سوئدی نشان داده شده كه در كاهش درد عضلانی، كاهش استرس و بهبود ایمنی مؤثر بوده است. همچنین در افزایش عملكرد تنفسی، كاهش ادم ناشی از انسداد رگهای لنفاوی و كمك به بهبود صدمات وارد به بافت های نرم بدن بسیار مؤثر است.
هنوز بسیاری از خواص ضد استرس ماساژ درمانی بصورت مطالعه علمی دانشمندان در نیامده است، ولی در طول ۲۰ سال اخیر بررسی های بسیاری بخصوص در زمینه ماساژ سوئدی جمع آوری شده. بسیاری از این تحقیقات در مؤسسه تحقیقاتی لمس شفابخش دانشگاه میامی و تعدادی از مطالعات نیز در مركز ملی طب مكمل و جایگزین انجام شده است.
▪ گرچه بررسی های كنترل شده زیادی لازم است، اما یافته ها شامل موارد زیر می باشد:
– بیماران بستری در بیمارستان كه ماساژ دریافت كردند، افزایش در تحرك ، انرژی ، تغییرات مثبت خلقی و سرعت بهبودی از خود نشان دادند.
– بیماران مبتلا به پشت درد مزمن پس از دریافت دو جلسه درمان ۳۰ دقیقه ای در هفته برای مدت پنج هفته ، كاهش درد ، افسردگی و اضطراب و نیز بهبود خواب را گزارش كرده اند. برخی نتایج متناقض نیز گزارش شده كه نیاز به بررسی های بیشتر دارد.
– كاركنان ادارات كه ماساژ دریافت كردند ، هشیارتر، فعال تر و كم استرس تر از آنهایی بودند كه ماساژ دریافت نكرده بودند.
– بیماران مبتلا به درد های عضلانی كه دو جلسه ۳۰ دقیقه ای ماساژ درمانی در هفته به مدت ۵ هفته دریافت كردند، كاهش درد ، كوفتگی و خستگی را گزارش دادند، همچنین در تعداد شبهای كمتری اختلالات خواب داشتند. در این قسمت نیز به مطالعات بیشتری نیاز است.
– در مصدومین سوختگی ،ماساژ درمانی در كاهش اختلالات روحی(اضطراب ، تنش و افسردگی) و علایم جسمی (درد و خارش) مؤثر بوده است.
اثرات ماساژ در كودكان نیز به خوبی بزرگسالان است. برای مثال نوزادان نارسی كه ماساژ دریافت می كنند ، بیشتر وزن اضافه می كنند و سریعتر از بیمارستان مرخص می شوند. كودكان مبتلا به اوتیسم نیز با ماساژ درمانی رفتارهای غیرمعقول كمتری از خود بروز دادند.
سایر بیماری هایی كه به ماساژ درمانی خوب جواب داده اند عبارتند از: سندرم خستگی مزمن، استئوآرتریت، سندرم تونل كارپال ، میگرن و سیاتیك.
● درمانگرماساژدرمانی چگونه انتخاب می شود؟
۳۰ ایالت و ناحیه در ایالات متحده قانون حمایت از تخصص ماساژ درمانی را گذرانده اند و آزمایشات این دوره ها را تعریف كرده اند. اگرچه مقررات اخذ مدرك از ایالتی به ایالت دیگر تفاوت دارد. در بسیاری از ایالات یك دوره ۶۰۰ ساعته برای آموزش آن در نظر گرفته شده است و اخذ درجه منوط به شركت در امتحان سراسری بورد تخصصی ماساژ درمانی ویرجینیا است.
برای مراجعه به یك ماساژ درمانگر از دوستان خود و یا مراقبین بهداشتی قابل اعتماد كمك بگیرید. قبل از ملاقات با درمانگر خود تحقیق كنید. برای مثال سؤال كنید كه در كدام رشته ماساژ درمانی تخصص دارد .(AMTA) دارد.
بخاطر داشته باشید كه در زمان ویزیت باید احساس راحتی داشته باشید. در صورتیكه شخصیت و خصوصیات اخلاقی درمانگر خود را نمی پسندید فرد دیگری را جستجو كنید كه با او احساس راحتی بیشتری داشته باشید.
برای یادگیری روش های ماساژ درمانی و آموزش آن به اطرافیان می توانید از كتاب ها و نوارهای آموزشی ویدیویی بهره جویید. در بسیاری از كشورها كلاس تكنیكهای ماساژ درمانی یا مراكز آموزشی بزرگسالان وجود دارد.
● موارد احتیاط در ماساژدرمانی چیست؟
– در صورتیكه مبتلا به تب بالا، التهاب، عفونت، فلبیت، ترومبوز، یرقان یا بیماری عفونی پوستی هستید از ماساژ اجتناب كنید.
– روی زخمهای باز یا سوختگی یا موضع جراحت قبلی ماساژ انجام ندهید. در كوفتگی یا رگ به رگ شدن، ماساژ را بمدت ۲۴ ساعت به تأخیر بیاندازید.
– در صورت ابتلا به یك بیماری مزمن، مانند آرتریت، سرطان یا بیماری قلبی ، قبل از انجام ماساژ با پزشك خود مشورت نمایید.
– در صورتیكه باردار هستید به ماساژ درمانگر خود اطلاع دهید ، زیرا ماساژ برخی نواحی، باعث زایمان زودرس می شود.
