● مقدمه
آویشن باغی یكی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی و ادویه‌‌ای است. تیموس (Thymus) كلمه‌ای یونانی و به معنای شجاع است. مردم یونان باستان این گیاه را نماد شجاعت میدانسته‌اند. از آویشن باغی در اكثر فارماكوپه‌های (دارونامه‌ها) معتبر به عنوان یك گیاه دارویی نام برده شده و خواص درمانی آن بر شمرده شده است.
● آویشن باغی
▪ خصوصیات گیاه شناسی
آویشن باغی گیاهی خشبی، چند ساله و متعلق به خانواده نعناع (Lamiaceae)میباشد. منشأ این گیاه نواحی مدیترانه گزارش شده است. ارتفاع این گیاه متفاوت و بین ۲۰ تا۵۰ سانتی‌متر است.برگها كوچك، متقابل و كم و بیش نیزه‌ای شكل بوده و پوشیده از كركهای خاكستری رنگ است. گلها كوچك، سفید، ارغوانی یا صورتی است كه در قسمت فوقانی ساقه‌هایی كه از بغل برگها خارج میشوند روی چرخه‌هایی به صورت مجتمع پدیدارمیشوند.
▪ آرایش گل در گیاه آویشن باغی
میوه دراین گیاه فندقه به رنگ قهوه‌ای تیره بوده و طول آن یك میلی‌متر است. داخل میوه ۴ دانه به رنگ قهوه‌ای تیره وجود دارد. وزن هزار دانه ۲۵/۰ تا ۲۸/۰ گرم است.
▪ مواد مؤثره
پیكر رویشی آویشن باغی حاوی مواد مؤثره واز نوع اسانس میباشد. اسانس این گیاه زرد رنگ بوده و مقدار آن بین ۱ تا ۲ درصد متغیر است. مهمترین اجزاء تشكیل دهنده اسانس را تیمول، كارواكرول و پاراسیمول تشكیل میدهد. پیكررویشی همچنین حاوی تانن، فلاونوئید، ساپونین و نیزمواد تلخ میباشد.
● اثر درمانی
مواد مؤثره آویشن باغی خلط آور بوده و برای معالجه سرفه مورد استفاده قرار میگیرد. از تنتور و عصاره‌های الكلی پیكررویشی این گیاه برای معالجه سرفه، گلودرد، برونشیت و آسم استفاده فراوان میشود.
● سایر كاربردها
مواد مؤثره آویشن باغی درصنایع غذایی به مقادیر فراوان کاربرد دارد. از تیمول و كارواكرول آن بعنوان نگهدارنده مواد غذایی درصنایع غذایی استفاده میشود. اسانس آویشن باغی همچنین خاصیت شدید ضد باكتریایی و ضد قارچی دارد.
از مواد مؤثره این گیاه در صنایع آرایشی و بهداشتی و در تهیه كرم‌ها، عطرها، لوسیونها، دهانشویه‌ها و پماد استفاده میشود. مواد مؤثره آویشن باغی نیز از تركیبات ضد ریزش مو در عصاره‌های گیاهی مورد استفاده در شامپو میباشد. از اسانس این گیاه به عنوان آروماتراپی (درمان با مواد معطر) استفاده شده و درخمیر دندان نیز به عنوان یك ماده ضد باكتری مورد استفاده قرار میگیرد.
● فرآورده‌ها
از این گیاه داروهایی به شكل شربت، قرص مكیدنی، بخور، قرص، اسانس و همچنین تركیبات آروماتراپی تهیه میشود. از عصاره‌های آبی، آبی – الكلی و پروپیلن گلایكولی آویشن باغی نیز در تهیه شامپو،كرم، پماد و دیگر فرآورده‌های استفاده فراوان میشود.
● مزرعه گیاه آویشن باغی شرکت دارویی زردبند
▪ محصولات شركت دارویی زردبند
ـ گیاه اصلاح شده آویشن باغی با مقادیر فراوان مواد مؤثره.
ـ اسانس آویشن باغی به شماره مجوز ۱-۲۷۸/۹۲/۵/د .
ـ عصاره گلایكولی آویشن باغی جهت استفاده در فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی به شماره مجوز ۰۱۳- (ز- ب)-۷۹- م .
ـ عصاره الكلی آویشن باغی جهت استفاده در فرآورده‌های دارویی به شماره مجوز ۰۱۲- (ز- ب)-۷۹- م.
دكتررضا امیدبیگی مشاورعلمی شركت دارویی زردبند مهندس محمدرضاباستان کارشناس واحدتحقیق وتوسعه شرکت دارویی زردبند
