آب و مايعات در رژيم غذايي

گیتی بهدادی پور-کارشناس تغذیه

70-60%وزن بدن را آب تشكيل مي دهد.مقدار آب مورد نياز بدن با دماي بدن و كار كليه ها براي دفع مواد زايد و ميزان تعريق تعيين ميشود.

كليه ها در هر شبانه روز حدود 180 ليتر مايع را فيلتر ميكنند اما آنچه از طريق ادرار دفع ميشود فقط 2-1 ليتر در شبانه روز است.

پس از خواب شبانه اولين ادرار صبح،معمولا غليظ و زرد رنگ است اما پس از آن ادرار بايد بي رنگ و بي بو باشد و اين نشان دهنده كار نرمال كليه است.

البته گاهي پس از خوردن بعضي از مواد غذايي ادرار رنگ و بوي خاصي ميگيرد.مثلا 15 دقيقه بعد از خوردن مارچوبه ادرار بوي خاصي پيدا ميكند كه كاملا بي ضرر است و ناشي از مواد شيميايي موجود در مارچوبه از جملهmethylthioacrylate methylthiopropionate.است.

در حال حاضر توصيه به مصرف مايعات ،8 ليوان در روز است يعني تقريبا 1cc به ازاي هر كالري انرژي دريافتي.

البته افرادي كه در آب و هواي حاره زندگي ميكنند يا به دليل كار و فعاليت شديد زياد عرق ميكنند مقدار بيشتري مايعات بايد مصرف كنند.

ورزشكاران به دليل تعريق زياد در معرض كم آبي هستند.در هنگام انجام ورزش مصرف مايعات اهميت زيادي دارد زيرا به دفع حرارت بدن كمك ميكند.

از آنجايي كه در هنگام ورزش مدت دار مكانيسم تشنگي به تعويق مي افتد،ورزشكاران نبايد بر اساس حس تشنگي آب بخورند و بايد طي يك برنامه زمان بندي شده آب دريافت كنند.اما در حين ورزش از آب ساده نبايد استفاده شود چون اسمولاليته و غلظت سديم خون افت ميكند و خطرناك است.

آب مصرفي بايد همراه با الكتروليتها باشد و بهتر است 8-6% كربوهيدرات داشته باشد تا هم ذخاير گليكوژن كبدي جايگزين شود و هم جذب آب با اين غلظت ماكزيموم باشد.

كودكان در هنگام ورزش ،هرگاه احساس تشنگي كنند به اندازه رفع تشنگي بايد آب خورده وعلاوه برآن نصف ليوان آب اضافه تر هم بنوشند.كودكان بزرگتر و نوجوانان به همين ترتيب فقط بعد از رفع تشنگي بايد 1 ليوان آب اضافه تر بنوشند.

توجه داشت كه پديده” مسموميت با آب” هم با دريافت آب زياد ممكن است اتفاق بيفتد.در اين حالت سطح سديم خون به علت رقيق شدن خون به شدت افت ميكند.اين پديده تعادل آب را در مغز بر هم ميزند كه ميتواند باعث تشنج و حتي مرگ شود.

محققان ميگويند كه يك فرد ميتواند تا 10 ليتر آب را بدون ضرر در روز بنوشد.

استثنا در اين مورد افرادي هستند كه بيماري كليه دارند و بايد مقدار دريافت مايعات خود را محدود كنند ولي در افرادي كه عفونت هاي مثانه دارند افزايش دريافت مايعات مفيد است.

به طور كل،مصرف هر 240cc مايعات اضافه تر به شكل چاي،قهوه دكافئينه و قهوه معمولي خطر سنك كليه را به ترتيب 8%، 9% و 10% كم ميكند.جالب است كه شير،سودا و آب ميوه اين اثر را ندارند و برعكس مصرف هر 240cc آب گريپ فروت اضافه تر،خطر سنگ كليه را 44% افزايش ميدهد!

در هنگام تولد ،75 درصد وزن بدن آب است،اين مقدار تا سن 10 سالگي به 60درصد كاهش مي يابد.

عملا نوزادان تا 2 سالگي به 3 تا 6 فنجان آب در روز احتياج دارند.كودكان 2 تا 12 سال هم بايد 4 تا 8 فنجان آب در روز دريافت كنند.به خاطر داشته باشيد هرگاه خودتان احساس تشنگي كرديد و خواستيد آب بخوريد،حتما به كودك خود هم آب بدهيد.

براي محاسبه مقدار مايعات مورد نياز بدن ،وزن بدن خود را ضربدر75/0- 55/0 كنيد.عدد به دست آمده مقدار اونس مايعات مورد نياز را نشان ميدهد.(هر اونس،30cc است.).

گیتی بهدادی پور