علل جمع شدن خلط زیاد در گلو + راه درمان

دکتر محمدحسن عامری:

در مواردی که میزان ترشحات بینی و سینوس‌ها افزایش یابد یا قوام، طعم، بو یا غلظت ترشحات تغییر کند، معمولا فرد متوجه وارد شدن این ترشحات از پشت بینی به حلق خود می‌شود و از آن رنج می‌برد. غدد طبیعی موجود در بینی و گلو، در شبانه روز حدود یک تا دو لیتر ترشح دارند.

این ترشحات سطوح داخلی حفره‌های بینی را مرطوب می‌کند و باعث تمیز و مرطوب شدن هوای داخل بینی و به دام افتادن ذرات مضر و باکتری‌های موجود در هوای استنشاقی می‌شود. سلول‌های سطوح داخل بینی و سینوس‌ها حاوی مژک‌هایی هستند که به‌طور هماهنگ و منظم به طرف ته حلق نوسان می‌کنند و باعث می‌شوند ترشحات بینی و سینوس‌ها به طرف ته حلق رانده شوند. وقتی ترشحات به ته حلق رسیدند، به‌طور طبیعی و به نحوی ناخودآگاه توسط فرد بلعیده می‌شوند.

در مواردی که میزان ترشحات بینی و سینوس‌ها افزایش یابد یا قوام، طعم، بو یا غلظت ترشحات تغییر کند، معمولا فرد متوجه وارد شدن این ترشحات از پشت بینی به حلق خود می‌شود و از آن رنج می‌برد. اختلال در بلع نیز از جمله علل احساس افزایش ترشحات پشت حلق است.

علائم ترشحات غیرطبیعی

به دنبال سرماخوردگی، آنفلوآنزا، آلرژی، قرار گرفتن در هوای سرد یا نور خیره کننده، مصرف بعضی موادغذایی مثل فلفل و ادویه تند، حاملگی و تغییرات هورمونی، ترشحات روشن و شفاف بینی افزایش می‌یابد. بعضی از داروها از جمله قرص‌های ضدبارداری و داروهایی که برای درمان فشارخون مصرف می‌شوند و همین طور اختلالات ساختمانی بینی مثل انحراف تیغه بینی نیز می‌توانند باعث افزایش ترشحات روشن و رقیق بینی شوند.

افزایش ترشحات غلیظ

در زمستان، استفاده از وسایل گرمازا باعث خشک شدن هوای داخل منازل می‌شود.

این خشکی هوا باعث غلیظ شدن ترشحات داخل بینی می‌شود. عفونت بینی و سینوس‌ها (سینوزیت) نیز عامل افزایش ترشحات غلیظ بینی است. اگر ترشحات رقیق و روشن بینی به ترشحات غلیظ و سبزرنگ تبدیل شود نشان از عفونت باکتریایی سینوس هاست.

در بچه ها، ترشحات غلیظ یک‌طرفه بینی (یعنی فقط از یک بینی) احتمالا به دلیل وجود جسم خارجی در داخل بینی است. در چنین موردی معمولا ترشحات بینی کودک بدبو نیز هست. سینوس‌ها حفره‌هایی در داخل استخوان‌های صورت هستند. هر کدام از سینوس‌ها از طریق مجرایی به داخل بینی راه پیدا می‌کند. ترشحات طبیعی سینوس‌ها از طریق این مجرا به بینی وارد می‌شود.

اگر به دلیل روندهای التهابی مثل سرماخوردگی یا حساسیت بینی، مجاری ارتباطی سینوس‌ها به بینی بسته شوند، سینوس‌ها دچار عفونت حادی می‌شوند که به آن سینوزیت اطلاق می‌شود. مبتلایان به سینوزیت حاد باید تحت درمان دارویی قرار گیرند. وقتی مجرای ارتباطی سینوس به بینی مدت طولانی بسته باقی بماند، به تدریج بر تورم مخاط مفروش کننده داخل سینوس‌ها افزوده می‌شود، به نحوی که داخل سینوس پولیپ یا کیست تشکیل می‌شود.

این حالت را سینوزیت مزمن می‌نامیم که علامت اصلی آن ترشحات عفونی مزمن و مداوم پشت حلق است. سی تی اسکن و آندوسکوپی تشخیصی در داخل مطب برای تشخیص سینوزیت مزمن کمک کننده هستند.سینوزیت مزمن معمولا به درمان دارویی جواب نمی‌دهد و در چنین موردی لازم است با عمل جراحی آندوسکوپیک، مجاری سینوس به بینی باز شوند.

مشکل در بلع غذا

اگر کسی مشکل بلع داشته باشد، موادغذایی جامد یا مایع ممکن است در ته حلقش جمع شوند و بیمار احساس کند که ترشحات پشت حلقش افزایش پیدا کرده است. زمانی که تعامل عضلات دهان و حلق و اعصاب این ناحیه کاملا برقرار نباشد، ممکن است مختصری از ترشحات حلق وارد حنجره شود و باعث خشونت صدا یا سرفه شده یا بیمار را مجبور سازد که اصطلاحاً به‌طور مکرر سینه‌اش را صاف کند.

معمولا با افزایش سن، قدرت عضلات دخیل در عمل بلع و همچنین هماهنگی بین این عضلات کمتر می‌شود و بنابراین در افراد مسن ممکن است ترشحات طبیعی بینی به راحتی بلعیده نشده و وارد مری نشود و در ته حلق جمع شود. به هنگام خواب، دفعات بلع ناخودآگاه و ترشحات خیلی کمتر از زمان بیداری است و ممکن است ترشحات در حلق جمع شده و به سرفه منجر شود. عضلات حلق فردی که مضطرب است و دچار استرس‌های روحی است، دچار انقباض خواهند شد.

این امر ممکن است به احساس گیر کردن چیزی در گلوی وی منجر شود. سینه صاف کردن مکرر این افراد باعث تحریک ناحیه شده و مشکل را تشدید می‌کند. برگشت محتویات معده به مری (ریفلاکس) نیز می‌تواند باعث مشکلات بلع شود. سوزش معده، سوءهاضمه و گلودرد از علائم شایع این اختلال هستند.

ریفلاکس با دراز کشیدن تشدید می‌شود، به‌خصوص اگر بیمار قبل از دراز کشیدن مایعات یا غذایی میل کرده باشد. ترشحات مزمن پشت حلق غالباً به تحریک گلو و سوزش مداوم آن منجر می‌شود. در این حالت با وجودی که حلق و لوزه‌ها عفونی نیستند، ولی باز هم ممکن است متورم باشند. درمان موفق ترشحات مزمن پشت حلق، احساس ناخوشایند گلو را نیز برطرف می‌کند.

درمان

برای تشخیص علت ترشحات پشت حلق، معاینه دقیق گوش و حلق و بینی الزامی است و در مواردی ممکن است لازم باشد آزمایش خون، آندوسکوپی و عکسبرداری رادیولوژی نیز انجام شود. به‌طور کلی اقداماتی که باعث رقیق شدن ترشحات شود و حرکت آنها را تسریع و تسهیل کند، مثل مصرف مایعات و داروهای خلط آور سودمند است. شست وشوی بینی باعث رقیق تر شدن ترشحات بینی می‌شود. به این منظور می‌توان داخل بینی را با سرم چهار – پنج بار در روز شست وشو داد.

اگر عامل ترشحات پشت حلق، عفونت باکتریایی باشد درمان آنتی بیوتیکی موثر خواهد بود. در مواردی که حساسیت بینی عامل افزایش ترشحات باشد، باید آلرژی درمان شود. متاسفانه داروهای ضدحساسیت قادر نیستند حساسیت را به‌طور کامل ریشه کن کنند، اما علائم حساسیت و از جمله افزایش ترشحات بینی را به میزان زیادی بهبود می‌بخشند.

مبتلایان به ریفلاکس، علاوه بر مصرف داروهایی مثل امپرازول و فاموتیدین (تحت نظر پزشک) باید یاد بگیرند که غذاهای حجیم مصرف نکنند و وقتی دراز بکشند که حداقل سه ساعت از زمان آخرین غذا یا مایعاتی که مصرف کرده اند، گذشته باشد. اگر این افراد از یک بالش اضافی زیر سر نیز استفاده کنند علائم شان کمتر خواهد شد.

* متخصص گوش، حلق و بینی

روزنامه آرمان