در بسیاری مواقع به مشکلی که احتمال بسیاری دارد گریبانگیرمان شود اصلا فکر نمی کنیم فقط به این دلیل که تاکنون به آن دچار نشده ایم.یکی از این مشکلات سوختگی حتی به صورت خفیف و جزیی است. براستی اگر چنین اتفاقی برای ما یا اطرافیان مان رخ دهد باید چه کار بکنیم؟ آمارها نشان می دهد از هر ۱۴ نفری که در جهان بستری هستند یک نفر دچار سوختگی است.بنابراین هر فردی باید آمادگی و اطلاعات لازم راجع به روش های برخورد با این اتفاق را داشته باشد.
سوختگی در سراسر دنیا یک معضل مهم بهداشتی محسوب می شود. این پیامد بیش از هر نوع بیماری برای بیمار و خانواده اش اختلالات جسمی و روانی را به وجود می آورد و مشکلات اقتصادی را برای آنها و سیستم بهداشتی در پی دارد. سوانح سوختگی در کشورهای توسعه یافته و همچنین در حال توسعه روزبه روز افزایش می یابد. علت اصلی آن بی توجهی افراد به رعایت نکات ایمنی و اصول استانداردهای لازم برای تهیه وسایل گرمازا و ناآشنایی با این مقوله است.در تعریف کلی، سوختگی به معنای آسیب پوست یا غشاهای مخاطی سطح بدن توسط عواملی مثل حرارت، مواد شیمیایی، اشعه و جریان الکتریسته است.
سوختگی ها به سه دسته تقسیم می شوند:
سوختگی درجه ۱: در این نوع سوختگی پوست بدن کمی التهاب پیدا می کند و قرمز می شود و ممکن است در محل سوختگی درد نیز احساس شود.
سوختگی درجه ۲: وسعت سوختگی بیشتر می شود و سطح آن فراتر از سوختگی درجه یک است و علاوه بر غشای مخاطی، سطح داخل پوست را نیز درگیر می کند و به صورت تاول خود را نشان می دهد.
سوختگی درجه ۳: شدیدترین نوع سوختگی است و عصب و عضلات را نیز درگیر می کند و گاهی ممکن است سطح سوختگی به استخوان ها هم سرایت کند.
محیط اطراف ما در به وجود آوردن چنین پیامدی بسیار مهم است. در واقع نوع وسایلی که در پیرامون زندگی افراد وجود دارد موجب پیدایش سوانح سوختگی می شود. در خانواده ها شایع ترین نوع سوختگی، به وسیله مایعات اتفاق می افتد و کودکان و اطفال بیشترین درصد قربانیان را تشکیل می دهند.به طور کلی علت عمده این حوادث ناگوار بی اطلاعی و بی احتیاطی والدین است. ما همواره در مورد کودکان مخصوصا آنهایی که نوپا هستند و تازه راه رفتن را تجربه می کنند، شاهد هستیم که دوست دارند به همه چیز دست بزنند و به اطرافشان دسترسی پیدا کنند.
اگر ظرف داغی نزدیکشان باشد برای اینکه آن را لمس کنند ظرف را به طرف خود می کشند و ناخودآگاه در معرض سوختگی قرار می گیرند.بنابراین والدین باید همیشه حواس شان به کودکان شان باشد و سعی کنند ظروفی را که حاوی مایعات داغ است در محل رفت و آمد قرار ندهند. گاهی دیده می شود برخی رانندگان لیوان چای داغ را در ماشین در حال حرکت در دست می گیرند به این ترتیب در یک حرکت ناگهانی شخص راننده یا کسانی که در ردیف جلو ماشین نشسته اند در معرض سوختگی قرار می گیرند.
یادتان باشد اگر در ناحیه ای از بدن تان دچار سوختگی شدند روی آن خمیردندان یا سیب زمینی نمالید.شاید در نگاه اول این طور به نظر برسد که خمیردندان باعث التیام درد می شود، اما این طور نیست. این احساس به این دلیل است که مواد افزودنی موجود در خمیردندان شدت سوزش را کم می کند اما باید درنظر داشت مخاط پوستی که در اثر سوختگی آزرده شده مستعد عفونت است. بنابراین توصیه می شود به هیچ وجه از خمیردندان یا سیب زمینی برای التیام درد سطح سوختگی استفاده نکنید.
بهترین کار قرار دادن محل سوختگی در آب است، شست وشو با مایعات خنک راه حلی مناسب برای جلوگیری از ایجاد تاول و آسیب بیشتر به پوست است. البته اگر شدت سوختگی درحد وسیع باشد استفاده از پمادهای سوختگی توصیه می شود. اگر خطر این وجود داشته باشد که عفونتی در ناحیه زخم ایجاد شود باید حتماً به پزشک مراجعه کنید، چون احتمال دارد نیاز به پانسمان و پوشش برای سطح سوختگی باشد.
از سوی دیگر در مواردی که محل سوختگی عفونت می کند حتماً علاوه بر پماد نیاز به آنتی بیوتیک هم هست. آنتی بیوتیک های موضعی که به صورت پماد هستند از عفونت زخم سوختگی جلوگیری می کنند. درمورد کسانی که شغل شان به گونه ای است که با مواد آلوده یا گرد و خاک در تماس هستند یا کسانی که تاکنون واکسن کزاز نزده اند، حتماً باید واکسن کزاز تزریق کنند تا دچار بیماری کزاز نشوند.
دستپاچه نشوید
درصورتی که کسی در منزل دچار سوختگی شد بقیه افراد خانواده خونسردی خود را حفظ کنند. رعایت این مسئله باعث عکس العمل مناسب و بهبودی وضعیت بیمار هم می شود. در مرحله بعد به سرعت با اورژانس تماس بگیرند.اگر سوختگی با آتش اتفاق افتاده باشد هرگز برای درآوردن لباس مجروح تلاش نکنید چون اگر لباس دارای مواد نایلونی یا نفتی باشد به تن می چسبد و وقتی شما سعی می کنید تا آن را از تن مجروح جدا کنید آسیب پوستی شدیدتری وارد می کنید.در واقع شست وشو با آب بهترین گزینه است همچنین اگر ساعتی در دست مجروح قرار دارد، سعی نکنید آن را از بدن مجروح جدا کنید، چون پوست آسیب دیده به دنبال کمی فشار صدمه بیشتری می بیند. اگر سوختگی در ناحیه گردن رخ دهد، به دلیل فشار زیاد به حنجره و ایجاد مشکل در راه تنفسی باید در اولین فرصت فرد مجروح را به اولین مرکز درمانی نزدیک محل سکونت شان منتقل کنید تا باعث خفگی مجروح نشود.
تحقیقات انجام شده نشان می دهد که باز کردن تاول در ترمیم و التیام محل سوخته می تواند بسیار موثر و مفید باشد ولی این حرکت باید در فضای بهداشتی و استریل انجام گیرد. پس هرگز سعی نکنید تا خودتان به وسیله سوزن، قیچی یا وسایل نوک تیز اقدام به باز کردن تاول کنید چرا که خطر ابتلا به عفونت بسیار زیاد می شود.در سوختگی های درجه یک بهترین گزینه برای ناحیه قرمز و آسیب دیده پوست شست وشو با آب و استفاده از پمادهای رایج سوختگی هستند.
در مورد روش های پیشگیری از آسیب های پوستی و کارهایی که نباید، انجام دهیم هم باید آگاهی لازم را داشته باشیم. پوست، بزرگترین عضو بدن انسان است و بعضی از مواد مغذی هستند که از پوست در برابر نور ماورای بنفش محافظت می کنند. برای پوست بسیار مفید هستند و به علاوه از پوست در برابر نور ماورای بنفش نگهداری می کنند و درصد آسیب آن را کاهش می دهند.
سیگار کشیدن به الاستین، ماده ای که پوست صورت را نرم نگه می دارد، آسیب وارد می کند. پس اگر می خواهید پوستی جوان داشته باشید سیگار را کنار بگذارید. به علاوه با داشتن خواب مناسب می توانید زیبایی و نرمی پوست خود را تضمین کنید. سلول های پوست با سرعت زیاد ساخته می شوند اما به هر حال به زمان احتیاج دارند تا بازسازی شوند. سعی کنید از مواد غذایی مثل انواع میوه و سبزیجات که حاوی منابع غذایی غنی است مصرف کنید.
کمک به ترمیم پوست آسیب دیده
در واقع ما با دو نوع معضل پوستی مواجه هستیم، بیولوژیکی و زمانی. در مورد زمانی وابسته به زمان، کاری نمی توان انجام داد، این فرآیند در طول زمان و بر حسب طبیعت اتفاق می افتد. ولی در مورد بیولوژیکی عوامل بسیاری مثل سیگار، کمبود خواب، تغذیه نامناسب و در معرض آفتاب بودن در روند آن تأثیر می گذارد.مطمئنا با داشتن برنامه غذایی سالم همه چیز تغییر می کند. اینکه تغذیه سالم و مناسب داشته باشید به ساخت سلول های جوان به جای سلول های آسیب دیده و ترمیم پوست کمک می کند.ویتامین ها نقش های حیاتی در ترمیم پوست دارند. گاهی در بعضی غذاها ترکیباتی وجود دارد که در سلامت پوست تاثیر بسیاری می گذارند.
برخی مواد غذایی به طور طبیعی دارای استروژن هستند و باعث زیبایی و نرمی پوست می شوند. سویا یکی از این منابع غذایی است، معمولا لوبیا و سبزیجات نیز سرشار از استروژن هستند. ولی در اینجا یک نکته مهم وجود دارد و آن اینکه یک دفعه مقدار زیادی از این مواد خوراکی را نخورید، سعی کنید تا از مقدار کم شروع کنید و از خوردن آنها لذت ببرید.وقتی بدن در معرض محرک های فیزیکی زیاد مثل انجام ورزش های حرفه ای قرار می گیرد، مقدار اندکی از چربی را به دست می آورد بنابراین پوست این طور که باید نرم و جوان به نظر نمی رسد. از سوی دیگر کسانی که ورزش می کنند عمری طولانی دارند و کمتر در برابر آسیب های فیزیکی قرار می گیرند.
مطالعه و آموزش را جدی بگیرید
در صورتی که آسیب سوختگی آن قدر نباشد که مخاط پوست دچار صدمه شدید شود معمولا نشانه ای از محل سوختگی باقی نمی ماند؛ پوست بدن مرتبا در حال ساختن سلول های زنده و جدید است. البته اگر سوختگی در سطح درجه ۲ یا ۳ باشد به دلیل اینکه بافت پوست جدید از نظر ظاهر و شکل با حالت اولیه خود فرق می کند، ممکن است جای سوختگی روی بدن مشخص باشد.در مواقعی که شدت سوختگی بسیار زیاد باشد جراحی پیوند پوست صورت می گیرد و برای بازسازی ناحیه ای از پوست که در اثر سوختگی کاملا از دست رفته از پوست قسمتی از بدن همان فرد یا فرد دیگری که از لحاظ ساختار پوستی شباهت داشته باشد، استفاده می کنند و آن موضع را با پوستی جدید پیوند می زنند.
کیهان
