افرادی که بسیار پرمشغله هستند، در ساعات بیداری ذهن آنها پر از افکار گوناگون می‌شود و هر قدر کارهایی که انجام می‌دهند بیشتر باشد، به همان اندازه دغدغه بیشتری دارند و ذهن آنها درگیر موارد مختلف می‌شود و احتمالا استرس بیشتری را تجربه می‌کنند.
استرس یا فشار روانی، واکنش فیزیولوژیک بدن ماست در مقابل هر تغییر، تهدید و فشار بیرونی یا درونی است که تعادل روانی فرد را بر هم می‌زند و باعث می‌شود آرامش انسان به خطر بیفتد.
بسیاری از افراد تنش و ناکامی را در زندگی خود تجربه می‌کنند و درگیر استرس می‌شوند و در مقابل عاملی که فشار روانی برای آنها ایجاد کرده است واکنش‌های متفاوتی از خودشان بروز می‌دهند و یکی از این واکنش‌ها اختلال در روند خواب فرد است.
با توجه به این‌که خواب کافی باعث افزایش سطح هوشیاری، حافظه و توانایی حل مساله و توان تصمیم‌گیری می‌شود، بنابراین مهم است عواملی که خواب فرد را مختل می‌کند شناسایی کنیم که یکی از بارز‌ترین آنها «استرس»های روزانه است که به دنبال استرس فرد دچار درگیری ذهنی نیز می‌شود.
هجوم افکار ناشی از استرس باعث می‌شود تا فرد خواب راحت نداشته باشد و روند خواب او مختل شود و علائمی مانند تپش قلب، دردهای عضلانی و سایر عارضه‌های جانبی را تجربه می‌کند.
فردی که دچار استرس می‌شود ممکن است دچار پرخوابی یا بی‌خوابی شود.
برخی افراد برای فرار از فکر کردن به خواب روی می‌آورند و ساعات طولانی می‌خوابند.
آن دسته از افرادی که دچار هجوم افکار می‌شوند نمی‌توانند بخوابند و سیستم خواب شبانه آنها مختل می‌شود. این افراد حتی با این‌که ممکن است در طول روز بسیار خسته شده باشند، اما باز هم خوابشان نمی‌برد.
افرادی که دچار بی‌خوابی می‌شوند این نشانه‌ها را دارند:
مشکل در به خواب رفتن یا تداوم خواب حتی با وجود خستگی
شکایت بارز و نارضایتی از کمیت یا کیفیت خواب
بیدار شدن‌های مکرر شبانه و مشکل در دوباره به خواب رفتن
زود از خواب بیدار شدن حتی با این‌که فرد به اندازه کافی نخوابیده است
خستگی صبحگاهی هنگام بیدار شدن
خواب آلودگی، کسالت و تحریک‌پذیری در طول روز
اختلال در تمرکز برای انجام کارهای روزانه
با توجه به این‌که خواب ضعیف می‌تواند زمینه‌ساز سردردهای تنشی و افزایش حساسیت در فرد شود، بنابراین لازم است برای درمان ابتدا عوامل استرس زا حل شود و سپس درمان در خصوص اصلاح سبک زندگی فرد صورت گیرد.
بهتر است فرد قبل از خواب از رفتاردرمانی و تکنیک‌های توقف فکر استفاده کند و با استفاده از برنامه‌ریزی متناسب با توانایی سبک زندگی خود را تغییر دهد. داشتن فعالیت‌های جسمانی و درمان‌های شناختی و نگرشی نیز می‌تواند کمک کند تا فرد آرامش بیشتری را داشته باشد.
دکتر مهرنوش دارینی
روان‌شناس و مشاور
