موهاي زائد يا ناخواسته يكي از مشكلات شايع زيبايي در هر دو جنس زن و مرد است. البته پرمويي در هر كدام دو مفهوم متفاوت دارد. در مردان رويش ريش و سبيل امري طبيعي و مطلوب است؛ در حالي كه در خانم‌ها رشد موي صورت و بدن يك امر ناخواسته، بسيار رنج آور و باعث ايجاد مسائل روحي اجتماعي، به خصوص در سنين بلوغ مي‌باشد. هنگام بلوغ در اثر تبديل موهاي نازك به موهاي ضخيم و پررنگ، موهاي ترمينال يا نهايي ايجاد مي‌شوند. چنانچه در خانم‌ها ميزان آندروژن (هورمون مردانه) بيش از حد باشد و يا گيرنده‌هاي آندروژني حساسيت بيش از حد داشته باشند، ممكن است موهاي ترمينال در نواحي از بدن زنان رشد كند كه معمولا در مردان بالغ ديده مي‌شود؛ مثل ناحيه چانه، بالاي لب، گردن، سينه و يا موهاي كلفت بدن كه به آن بيماري :«هيرسوتيسم» مي‌گويند.
تاريخچه ليزر
تاريخچه ليزر به سال 1948 ميلادي برمي‌گردد. پروکروف تاونز در آمريكا وسيله‌اي ساخت كه توسط گاز آمونياك باعث تقويت ميكروموج مي‌شد و اين وسيله ليزر نام گرفت. در سال 1955 تا 1958 تاونز و پاسوف، اولين تئوري‌هاي تقويت نور را در جهان مطرح كردند. هنگامي كه در سال 1964 اين افراد جايزه نوبل فيزيك را دريافت كردند عامه مردم بيش از پيش به اهميت علمي و عملي ليزر پي بردند. در سال 1960، مين آمريكايي موفق شد با ساخت اولين تقويت‌كننده گسترده نور در طول موج 649، سازنده اولين ليزر باشد و پس از آن افتخار ساخت اولين ليزر گازي مخلوط هليوم نئون در آمريكا نصيب دانشمند جوان ايراني شد و پس از آن انواع ليزرهاي ديگر ساخته شد. جالب است بدانيد که استفاده از ليزر در درمان ناهنجاري‌هاي پوست، 30 سال قدمت دارد. اولين بار در سال 1970 از ليزر آرگون در درمان ضايعات پوستي استفاده شد. براي ايجاد يك اثر باليني در پوست ابتدا بايد اشعه، جذب پوست شود كه اين امر بستگي به طول موج ليزر دارد و در طول موج‌هاي مختلف ليزر جذب قسمت‌هاي انتخابي در داخل بافت زنده پوست مي‌شود و اثرات مطلوب به دست خواهد داد.
انواع روش‌هاي پايدار كاهش مو
در روش الكتروليز، فوليكول مو با دو مكانيسم تخريب مي‌شود: يكي الكتروترموليز كه تخريب دراثر گرما صورت مي‌گيرد و ديگري توليد اكسترومكانيكال راديكال‌هاي آزاد. در انجام الكتروليز نياز است كه الكترود موازي با زاويه رويش مو با دقت وارد فوليكول مو شود و جريان الكتريسيته را به آنجا منتقل كند. عيب اين روش اين است كه با هر بار درمان، فقط 20 تا 30 درصد فوليكول موها از بين مي رود و هر جلسه ناحيه كوچكي را مي‌توان درمان كرد. عوارض جانبي الكتروليز به شكل درد و احساس ناراحتي در بيمار، ايجاد اسكار و كلوئيد، هيپو و هيپرپيگمانتاسيون بعد از التهاب، دلمه، ندول‌هاي فوليكولر و فعال شدن تب خال مي‌باشد. انتقال بيماري‌هايي مثل هپاتيت و ايدز در صورت رعايت نكردن نكات استريليتي نيز وجود دارد. فتوديناميك تراپي روش جديدي است، ولي تاثير آن در کاهش موهاي ناخواسته در مقايسه با الكتروليز و ليزر كمتر است. در اين روش از يك ماده حساس‌كننده به نور، به صورت موضعي يا سيستميك استفاده مي‌شود و يك منبع نور، نور را در يك طيف نوري خاص به ناحيه مي‌تاباند. ليزر امروزه يكي از بهترين روش‌هاي پايدار کاهش موهاي زائد براي مدت طولاني به‌شمار مي‌آيد و درمان موهاي ناخواسته در مناطق محدود است و در درمان مناطق وسيع پوشيده از موهاي ناخواسته بي‌رقيب است.
تعداد جلسات درمان با ليزر و پاسخ بيماران به درمان
تعداد جلسات مورد نياز براي به‌دست آوردن نتايج مطلوب طولاني‌مدت به نوع پوست بيمار وچرخه رويش موها بستگي دارد و نتايج درماني ممكن است با توجه به رنگ مو و پوست متفاوت باشد (به طور متوسط 4-7 جلسه). زمينه ژنتيکي، وضع تغذيه، تغييرات وزن، وضعيت متابوليک بدن و هورمون‌ها در مشخصات مو موثرند. ليزرها ظرفيت رشدي فوليكول‌ها را آهسته مي‌كنند. اما از آنجا كه خيلي از موها پس از درمان وارد فاز رشد مي‌شوند، ممكن است درمان مجدد لازم باشد. مناسب‌ترين بيماران براي ليزرتراپي تيپ‌هاي پوستي روشن (تيپ I) با موهاي تيره هستند. در بيماران با تيپ پوستي بسيار تيره (تيپ VI) با موهاي روشن و خاكستري كمترين پاسخ درماني مشاهده مي‌شود.
از ميان بردن موهاي روشن و سفيد
براي از بين بردن موهاي روشن، خاكستري وسفيد هنوز ليزر موثري وجود ندارد و براي اين موها ابتدا رنگدانه خارجي توسط فوليكول مو جذب و سپس از ليزر Nd:YAG استفاده مي‌شود. پيشگويي دقيق نتايج درمان در افراد مختلف به علت گوناگوني بيماران و طبيعت رشدي فوليكول مو (مراحل مختلف رشد مو) مشكل است. پزشكان خود را متعهد به انجام ليزر به عالي‌ترين نحو مي‌دانند و تلاش مي‌كنند نتايجي را که از نظر زيبايي (cosmetic) مد نظر بيمار است، فراهم نمايند. به هر حال نمي‌توان نتيجه نهايي درمان را تضمين نمود.
درمان مناسب جهت از بين بردن موهاي زائد
انتخاب روش درماني مناسب براي موهاي زائد مستلزم شناخت علت ايجاد آن است؛ ولي به طور كلي مي‌توان به درمان‌هاي دارويي، كاهش وزن و روش‌هاي رفع موهاي زائد اشاره كرد. روش‌هاي رفع موهاي زائد را نيز مي‌توان به انواع موقت و پايدار دسته‌بندي نمود. روش‌هاي موقتي عباتند از: تراشيدن موها، استفاده از ساينده، اپيلاسيون و دپيلاسيون (استفاده از مواد موزداي شيميايي). روش‌هاي پايدار كاهش مو كه باعث تخريب فوليكول موها مي‌شوند عبارتند از: الكتروليز، فتوديناميك تراپي و ليزر.
سيستم‌هاي رايج كنوني
در حال حاضر سيستم‌هاي ليزري زير به منظور از ميان بردن موهاي ناخواسته مورد استفاده قرار
مي‌گيرند. ويژگي‌هاي تمامي دستگاه‌هاي فوق اين است كه بيشترين صدمه را به پياز مو وارد مي‌كنند؛ بدون اينكه بافت سالم اطراف دچار تغييرات چنداني شود. اين ليزرها عبارتند از:
1- Ruby laser (694 nm) در تيپ پوستي 1 تا 3 با موهاي تيره موثر است.
2- Diode laser (800 nm) كه آثار طولاني مدت در موزدايي دارد و كم‌خطرتر از ليزرهاي الكساندرايت و روبي است.
3- Alexandrite laser (755 nm) كه سبب آسيب كمتر اپيدرم در پوست‌هاي تيره مي‌شود.
4- Nd: YAG laser (1064 nm)
5- Q-switched Nd:YAG laser براي پوست‌هاي تيره مفيد است. اين ليزر سبب تاخير در رشد مو مي‌شود، ولي موزدايي طولاني مدت نمي‌دهد.
6- Intense Pulsed Light (IPL): ليزر نيست، ولي به علت شباهت خاصش به ليزر، معمولا با ليزرها دسته‌بندي مي‌شود.
از تركيب و تلفيق دو ليزر يا ليزر با تكنولوژي‌هاي ديگر نيز مي‌توان استفاده كرد؛ مثل تلفيق ليزر الكساندرايت 755 نانومتر با ليزر Nd:YAG در يك دستگاه، تلفيق IPL با ليزر Nd:YAG 1064nm براي درمان موهاي زائد در طيف وسيعي از تيپ‌هاي پوستي و تكنولوژي الكترو اپتيكال سينرژي (ELOS) كه در آن از تركيب و همسويي انرژي الكتريكي (دستگاه راديوفركانسي) و ليزر استفاده مي‌شود.
دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاه
