اغلب ما آرزوی داشتن بدنی متناسب را داریم و به ویژه این موضوع برای خانم ها از اهمیت زیادی برخوردار است. اما امروزه چاقی به معضلی بدل شده که افرادی برای رهایی از آن، انواع و اقسام روش ها را به کار می گیرند، غافل از اینکه برخی از این روش ها سلامت آنها را به طور جدی به خطر می اندازد. به راستی روش صحیح کاهش وزن چه روشی است؟ و آیا تمامی روش های پیشنهادی کاهش وزن قابل اعتماد هستند؟ چه عوارضی در کمین افراد است؟ دکتر احمدرضا درستی، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران پاسخگوی سوالات شما در این زمینه است.
● کمربندهایی که سرطان کبد و ام. اس می آورند
کمربندهای لاغری چند نوع هستند. برخی از آنها تنها یک جریان الکتریکی ضعیف را به بدن وارد می کنند و فرد دچار سوزش و خارش می شود و به طور واقعی فعالیت عضلانی لازم را در نواحی بدن ایجاد نمی کنند، ولی کمربندهایی هستند که شوک های شدیدی به فرد وارد می کنند. این شوک ها عضلات را منقبض کرده و درست مانند فردی که ورزش می کند عضلات را درگیر می کند. اینجاست که وقتی فرد ورزش می کند شوک به او وارد نمی شود. ولی در چنین حالتی عضلات چنان درگیر حالت شوک برقی می شوند که احساس برق گرفتگی به فرد دست می دهد و آزاردهنده است و نکته دیگر اینکه جریان الکتریکی فقط در ناحیه شکمی باقی نمی ماند بلکه از آنجا که بدن ما رسانای خوبی است این جریان به سایر اندام ها انتقال می یابد حتی مغز، سیستم عصبی و کبد را که عضوهای حساسی هستند، تحت تاثیر قرار می دهد و به مرور فرد متوجه می شود یا دچار سرطان کبد یا به دلیل درگیری سیستم عصبی دچار ام. اس شده است. حتی این جریان قلب را ضعیف و افراد را دچار ناراحتی های قلبی می کند. متاسفانه گاهی رادیو و تلویزیون هم این دستگاه ها و ماساژورها را تبلیغ می کنند و ماساژورهایی که برای صورت مصرف می شوند اثرات مخربی به مغز وارد می کنند.
● سونا رفتن و خطر از دست رفتن آب بدن
استفاده از حمام های سونا و لباس های چسبان باعث گرفته شدن آب سلول های بدن در نواحی مورد استفاده مانند شکم، ران و سینه می شود. این محصولات به گونه ای عمل می کنند که در نواحی مورد استفاده، آب سلول ها گرفته می شود و سلول ها چروکیده می شوند و فرد خوشحال می شود که وزن کم کرده در حالی که تنها آب ناحیه موردنظر تبخیر و سلول آن ناحیه چروکیده شده است. وقتی فرد به سونا می رود آب بدن خود را از دست می دهد و گمان می کند لاغر شده است ولی دو روز بعد با مقدار آبی که مصرف می کند، مجددا به سایز قبلی خود برمی گردد، علاوه بر اینکه سلول های بدن خود را از دست داده است زیرا در اثر گرمای شدید سلول ها از بین می روند و حتی مغز فرد در معرض خطر است زیرا مغز نمی تواند گرمای بیش از ۳۷ درجه را به مدت طولانی تحمل کند.
● قرص ها و کپسول های مدعی لاغری
کپسول ها و قرص های لاغری بسیاری به بازار عرضه شده اند و برخی از اینها با نام قرص های چینی تبلیغ می شوند و ادعای تاثیر خارق العاده بر کاهش وزن دارند. افراد بدون آنکه بدانند ترکیبات این قرص ها چیست اقدام به خریداری و مصرف آنها می کنند. این داروها حتی روی موش ها آزمایش نشده اند و توسط افرادی که فقط تجارت و پول برایشان مهم است به بازار عرضه شده است. از عوارض این قرص ها اسهال، بی اشتهایی شدید و فشار بر غده تیروئید است. بیشتر افرادی که این قرص ها را مصرف کرده اند، گزارش داده اند که نه تنها لاغر نشده اند بلکه پس از مدتی به سرعت چاق تر از پیش شده اند.
● ماساژ بدن بی خطر نیست
ماساژ دادن روش دیگری برای کاهش وزن است و اغلب برای کاهش چربی های نواحی شکم و ران صورت می گیرد. در این حالت مقدار زیادی از چربی این نواحی دچار سوخت و ساز می شود و چربی ها در حالت فشار زیاد خود را آزاد کرده و به جریان خون راه پیدا می کنند و در جریان خون به راه می افتند ولی این چربی ها در خون ناپدید نمی شوند، بلکه در جریان خون می چرخند و به قسمت های دیگر می روند. به طور مثال می توانند دور رگ های قلب، کبد یا ریه انباشته شوند و رگ های قلب و کبد را مسدود کنند. این در حالی است که فرد توانسته شکم خود را آب کند اما متاسفانه دچار بیماری کبد چرب می شود که به نوبه خود خطرناک است و نوع پیشرفته آن منجر به سیروز کبدی می شود که باعث نارسایی قلب و در نهایت مرگ می شود.
● وسایل ورزشی تبلیغاتی
تمام وسیله های ورزشی که به بازار می آید باید توسط متخصصان بررسی شود. در بررسی این امور، متخصصانی که حتی نحوه نشستن فرد بر صندلی و شرایط کار و میز را مورد بررسی قرار می دهند تا جلو آسیب ناشی از نحوه بد نشستن و شرایط کاری نامناسب را بگیرند، در ارتباط با وسایل ورزشی هم به این صورت عمل می کنند. نوع استفاده از این وسایل خیلی مهم است و هر شخصی نمی تواند به تنهایی راجع به استفاده از وسیله ورزشی تصمیم بگیرد و صرف تبلیغات آن را خریداری کند و مورد استفاده قرار دهد. حتی تردمیل که بیشتر آنها استاندارد است باید با توجه به اصول ورزشی مورد استفاده قرار بگیرد و افرادی که آن را استفاده می کنند باید مراقب باشند بیش از حد به زانوها و دیگر قسمت های پای خود فشار نیاورند.
● رژیم غذایی صحیح
مهم ترین ویژگی ای که یک رژیم غذایی باید داشته باشد این است که تمام مواد مغذی مورد نیاز روزانه بدن را در برگیرد. رژیم غذایی باید طوری برنامه ریزی شود که فرد در طول روز احساس گرسنگی نکند. رژیم غذایی باید براساس سن، جنس، میزان فعالیت و شرایط ویژه برنامه ریزی شود. مثلا فردی که در دوران رشد قرار دارد با فردی که این دوران را طی کرده رژیم متفاوتی خواهد داشت. رژیم غذایی باید طوری باشد که موادغذایی آن قابل دسترس و با فرهنگ فرد هماهنگی داشته باشد. به دنبال رژیم غذایی فرد نباید دچار عوارضی مانند ریزش مو، ضعف و بی حالی، افسردگی و چروکیدگی پوست شود.
● لیپوساکشن و خطر مرگ افراد
لیپوساکشن یا مکش چربی بدن در افرادی که چاقی مفرط دارند (به حدی که چربی اضافی بدن آنها موجب ایجاد اثرات منفی فراوان بر وضعیت سلامتی شان شده) به عنوان یکی از راه های کاهش چربی بدن این افراد مطرح است. در این روش با ایجاد یک شکاف کوچک (به قطر حدود نیم سانتی متر) در پوست لوله ای به زیر پوست یعنی جایی که مقدار زیادی از چربی های بدن در آنجا ذخیره شده اند، وارد می کنند. دستگاهی که به لوله وصل است با ایجاد خلأ شدید موجب مکیده شدن چربی ها شده و آنها را از زیر پوست خارج می کند. عمدتا دستگاه های اولتراسونیک نیز به کمک آمده و ابتدا با استفاده از امواج بسیار پرقدرت، چربی های نقاط موردنظر نرم و آماده برداشت و سپس عملیات مکش آغاز می شود. البته با استفاده از روش اولتراسونیک مقداری از چربی خود به خود از محل خود کنده شده و با آرامی از طریق خون از محل برداشته می شود. در این صورت حجم چربی برداشت شده کمتر و در مدت طولانی تری این برداشت اتفاق می افتد. انتظار می رود با کاهش چربی بدن اثرات مثبت فراوانی در وضعیت سلامت فرد ایجاد شود و مثلا عوامل خطر بیماری های قلبی از جمله پرفشاری خون، بالا بودن سطح چربی های خون، عدم تحمل گلوکز و بالا بودن گلوکز پلاسما و بالا بودن انسولین پلاسما کاهش یابند. از طرف دیگر انتظار می رود که این گونه تراشیدن چربی بدن لطمه زیادی به بقیه بافت های بدن به ویژه به پوست وارد نکند.
اصولا بیهوشی کامل خطراتی را برای فرد به دنبال دارد. در واقع گاهی افراد بیهوش هرگز به هوش نمی آیند یعنی یا فوت می کنند یا به زندگی گیاهی دچار می شوند. امروزه برخی از جراحان سعی در انجام عمل با بی حسی موضعی دارند تا از خطرات بیهوشی عمومی اجتناب کنند. از طرف دیگر بافت چربی نیز مانند بافت های بدن زنده فعال بوده و رگ های خونی فراوانی آن را مشروب می کنند. تراشیدن این بافت منجر به ایجاد ضایعات شدید در شبکه رگ های خون رسانی بدن می شود که گاه بدن بر این ضایعات به طور کامل نمی تواند فایق شود. خطر سکته های قلبی و مغزی در این عمل قابل توجه است. این نکته نیز باید ذکر شود که نوک لوله مکش قدرت تشخیص بافت های مختلف و انتخاب آنها را ندارد. بنابراین هنگام مکش ممکن است بافت های دیگر نیز ضایع و نابود شوند. این مساله به ویژه در چربی برداری از پوست زیر شکم بسیار مهم خواهد بود. علاوه بر عوارض ذکرشده متاسفانه اغلب مطالعات به وضوح اعلام می دارند که لیپوساکشن بهبودی قابل توجهی را در چاقی فرد ایجاد نمی کند. به این معنی که بدون تغییر در روش زندگی و تغذیه فرد چربی ها به سرعت باورنکردنی به جای قبلی بازمی گردد و فرد مجددا چاق می شود.
● اصولی ترین روش کاهش وزن
بهترین و اصولی ترین روش کاهش وزن روشی است که در آن هم به تغذیه و هم به ورزش توجه شود. در این روش از یک رژیم غذایی برنامه ریزی شده همراه با ورزش متعادل مانند پیاده روی و موادمغذی مورد نیاز استفاده می شود و خطر سوءتغذیه وجود ندارد. از طرفی با ورزش مناسب روند کاهش، تسریع می شود. این روش سلامت جسم و روح را به ارمغان می آورد و عوارضی مانند ریزش مو، چروکیدگی پوست و… را در پی نخواهد داشت. طی رژیم غذایی صحیح و اصولی عادت های غلط کنار گذاشته می شود و باید با عادت های جدید غذایی انس بگیرید.
پس از خوردن غذا، فعالیت داشته باشید مانند اجدادمان که پس از خوردن غذا کارهای سنگینی مثل بیل زدن انجام می دادند. در نتیجه بدن آنها قوی، سالم و استوار بود و طول عمر زیادی داشتند. ولی امروزه ما اشتهای غذا خوردن را داریم و می خواهیم غذا بخوریم اما در مقابل فعالیت بدنی لازم را نداریم. ذائقه ما هم عوض شده و غذاهای سنگین، پرچرب و شیمیایی را استفاده می کنیم. نکته دیگر اینکه اغلب نمی دانیم چه فعالیت بدنی داشته باشیم. توصیه متخصصان این است که هر روز نیم تا یک ساعت پیاده روی کنید و اگر فردی با پیاده روی جواب نگرفت باید با یک متخصص ورزشی صحبت کند و از او کمک بگیرد و نکته آخر اینکه غیر از فعالیت بدنی و رژیم غذایی مناسب، خواب مناسب تاثیر بسزایی دارد. افرادی که دیر یا زیاد می خوابند در معرض ابتلا به بیماری های کاهش وزن یا افزایش وزن هستند.
دکتر احمدرضا درستی، متخصص تغذیه
