بسیاری از ما بازگشت اسید معده به سمت بالا را که اصطلاحا «ریفلاکس اسید» نامیده می شود تجربه کرده ایم. احساس ناخوشایندی که بر فعالیت روزمره ما اثر منفی می گذارد.
بازگشت یا ریفلاکس اسید از معده به مری که در پزشکی به نام GERD (Gastroesophageal Reflux Disease) شناخته می شود بسیار شایع است. حدود بیست درصد آمریکایی ها دچار ریفلاکس با درجات مختلف می باشند.
اما ریفلاکس اسید چگونه اتفاق می افتد؟ مری لوله ای عضلانی به طول تقریبی ۲۵ سانتی متر است که حلق را به معده وصل می نماید. در انتهای مری یک دریچه (اسفنکتر) حلقوی عضلانی وجود دارد که به طور طبیعی اکثر اوقات باید بسته باشد و فقط هنگام عبور غذا یا مایعات از مری به معده باز گردد. اگر این دریچه (Sphincter) در هنگام هضم غذا یا زمانی که اسید در معده وجود دارد باز شود، محتویات اسیدی معده به درون مری و به سمت بالا برمی گردند و احساس سوزش سر معده (Heartburn) را ایجاد می نمایند. اسید معده بسیار قوی است و میزان اسیدیته آن بین عدد ۱ تا ۳ می باشد که می تواند حتی فلزات را حل کند (اسیدیته آب و خون در حدود ۷ است – عدد صفر و یک نشانگر بسیار اسیدی و ۱۳ و ۱۴ نشانگر بسیار قلیایی می باشد – مقیاس صفر تا ۱۴ است). مخاط معده برای مقاومت در برابر این اسید قوی تخصص یافته اند، ولی بافت مری نسبت به این میزان اسیدیته مقاوم نیست و در صورت تداوم تماس با اسید دچار آسیب می شود. این آسیب در ابتدا فقط به صورت احساس ناراحتی و سوزش است، ولی در صورت عدم توجه می تواند به زخم مری و حتی خونریزی مری منجر شود که یک اورژانس واقعی پزشکی به شمار می آید و تهدید کننده جان بیمار می باشد.
به هر حال تحقیقات نشان داده اند که تماس مداوم مخاط مری با اسید معده می تواند منجر به تعغییرات بافتی مخاط مری گردیده و در دراز مدت شانس ابتلا به سرطان مری را در این افراد افزایش دهند. (البته رابطه خطی مستقیم هنوز اثبات نشده است) به لحاظ اهمیت این موضوع در اینجا، به راه کارهای طبیعی کنترل رفلاکس اسید معده بدون استفاده از دارو اشاره می کنیم.
مهم ترین راه کار کنترل ریفلاکس اسید، اجتناب از خوردن غذا و نوشیدنی هایی است که این روند را تشدید می کنند. سر دسته این مواد سه گروه عمده نوشیدنی ها هستند که شامل الکل، قهوه و نوشابه های گازدار می باشند. الکل و قهوه اثر شل کنندگی قوی روی دریچه (Sphincter) مری دارند و باعث باز شدن آن و بازگشت غذا و اسید می گردند. قهوه و نوشابه های گاز دار ( و البته دوغ) خاصیت اسیدی دارند که مشکل ریفلاکس را تشدید می کنند. گاز درون نوشابه های گازدار نیز برای خروج از معده، به دریچه فشار مضاعف وارد کرده و فرآیند ریفلاکس را تشدید می کند.
بهترین نوشیدنی برای افراد مبتلا به ریفلاکس فقط آب می باشد که خاصیت اسیدی ندارد. بعضی از محققان توصیه می نمایند که آب با خاصیت قلیایی (Alkaline Water) نوشیده شود که در بعضی افراد می تواند مفید باشد. نوشیدن حجم زیاد مایعات به همراه غذا برای افرادی که ریفلاکس دارند مضر است چون با افزایش حجم مواد داخل معده، شانس ریفلاکس را افزایش می دهد. قهوه نیز بهتر است ترجیحا با صبحانه میل شود و در طول روز به خصوص نزدیک به زمان خواب از آن اجتناب گردد.
در میان غذا ها، غذاهای تند (Spicy)، چرب و یا بسیار ترش می توانند باعث ریفلاکس گردند. غذاهای بسیار سرخ شده و چرب، دیرتر هضم شده و از داخل معده تخلیه می گردند و به همین دلیل شانس ریفلاکس را افزایش می دهند. غذاهای تند باعث شل شدن دریچه (اسفنگتر) مری می شوند و غذاهای ترش و اسیدی با افزایش میزان اسیدیته معده این روند را تشدید می کنند. فلفل، گوجه فرنگی، پرتقال، لیمو و توت فرنگی اگرچه دارای ویتامین C و منافع زیادی برای بدن می باشند، ولی اگر زیاد مصرف شوند ریفلاکس را تشدید می کنند. آب پرتقال بهتر است به همراه غذا و به میزان کم (نصف لیوان در یک وعده) مصرف شود. گوشت های پرچرب یا غذاهای گوشتی چرب نیز به علت تاخیر در هضم غذا در معده این روند را تشدید می کنند.
پس از غذا تا یک ساعت از درازکشیدن پرهیز کنید. اگر نیاز به استراحت دارید، یکی دو بالش زیر سرتان بگذارید تا زاویه مری به معده حدود ۴۵ درجه باشد. شبها نیز اگر به پشت می خوابید، از بالش بیشتر یا بلندتر استفاده کنید و اگر به پهلو می خوابید به پهلوی چپ بخوابید. در میان غذا ها، سبزیجات سبز رنگ (به جز فلفل ها) باعث کاهش و بهبود ریفلاکس می شوند (کاهو، خیار و سبزی خوردن بسیار مفیدند). مصرف سالاد نیز بسیار مفید است، ولی کمترین میزان سس (dressing) و مواد ترش افزودنی باید اضافه گردند. توصیه آخر ما به خوانندگان، استراحت به میزان کافی و کاهش استرس است که باعث کاهش ترشح اسید معده و کاهش ریفلاکس و علائم ناخوشایند آن میگردد.
