شب عید که می شود، خیلی از خانم ها برای اینکه سال نو را با چهره جدیدی شروع کنند به فکر رنگ کردن، فر کردن و مش کردن موهایشان می افتند. اگر شما نیز یکی از این افراد هستید، حتما پس از این تغییر دچار خشکی، وز شدن و خرد شدن موهای خود شده اید و به فکر چاره افتاده اید. هنوز می بینیم افرادی را که به توصیه اطرافیان از انواع مواد بر روی پوست سر و موی خود استفاده می کنند تا آنها را تقویت کرده و خوش حالت کنند.
خیلی وقت ها گفته می شود که فلان ماده گیاهی و یا فلان فرآورده را روی سر بمالید تا باعث تغذیه پوست سر و موها شود و موها را تقویت کند. البته شما چنین سخنی را از یک متخصص پوست نمی شنوید بلکه این حرف را کسی می زند که از ساختمان مو و پوست اطلاعی ندارد.
در واقع هر چقدر شما مواد غذایی مختلف و انواع ویتامین ها را روی موها بمالید تاثیری در افزایش رشد موها ندارد. بنابراین چیزی به نام «ویتامینه کردن موها» مبنای علمی ندارد و این مساله تنها اسباب دست عده ای جهت خالی کردن جیب مردم شده است.
ممکن است سوال کنید که پس وجود ویتامین ها و پروتئین های مختلف در شامپوها و فرآورده های مو به چه دردی می خورد، در پاسخ باید گفت که هر چند وجود این مواد ممکن است به خاصیت نرم کنندگی یک فرآورده و حالت دادن موها کمک نمایند و یا در حفظ فرآورده موثر باشد اما تاثیری در تقویت موها ندارند و هیچ کدام از آن ها به ریشه موها نفعی نمی رسانند و همگی پس از شست و شو برطرف می شوند و اغلب اضافه کردن آن ها جهت جلب مشتری می باشد.
به طور طبیعی تغذیه مو از طریق رگ هایی که به ناحیه پاپی مو می رسند صورت می گیرد. از طریق این رگ ها مواد مورد نیاز برای تغذیه ریشه مو وارد می شود و در اختیار سلول های سازنده مو قرار می گیرد و از سوی دیگر مواد زاید سلول ها از طریق رگ های همان ناحیه خارج می گردند. در صورتی که مواد مورد نیاز برای رشد سلول های سازنده مو کافی نباشد خواه این مساله به علت کمبود کلی آن ماده در بدن باشد (مثلا به علل کمبودهای تغذیه ای) و یا به خاطر نقصان در خون رسانی، به موها باشد (مثلا به علل اشکالات عروقی) باعث ریزش مو و یا رویش موهای غیر طبیعی می گردد. بنابراین لازمه داشتن موهایی سالم و با طراوت، برخورداری از تغذیه مناسب و کامل می باشد همچنان که این قضیه در مورد تمامی اعضای بدن صادق است.
تغییرات ایجاد شده در موها جزو اولین علایم کمبود پروتئین ها است. حتی محرومیت کوتاه مدت پروتئین باعث چروکیدگی ریشه مو و تغییر ساقه مو می شود. در بیماری «کواشیورکور» که به علت کمبود پروتئین ایجاد می شود و معمولا در سال دوم زندگی دیده می شود موها نازک، مات و شکننده می شوند، به راحتی می ریزند و رنگ موها قرمز می شود و جلای خود را از دست می دهند.
در بیماری «ماراسموس» که به علت سوء تغذیه و کمبود پروتئین و کالری ایجاد می شود و بیشتر در شیرخواران مشاهده می شود موها نازک، ترد و شکننده شده و قطر ساقه مو به یک سوم حالت طبیعی می رسد موها اغلب به مرحله استراحت وارد می شوند و می ریزند. کمبود آهن نیزمی تواند باعث ریزش موی سر شود حتی در مرحله ای که هنوز علایم دیگر ظاهر نشده باشد کمبود روی و همچنین کمبود اسیدهای چرب ضروری نیز می تواند باعث ریزش مو گردد. در برخی از بیماری های نادر متابولیک نیز اختلال در رشد موها دیده می شود.
کمبودهای تغذیه ای علت شایعی برای ریزش مو نیست و نباید هر کسی که دچار ریزش مو شد گناه را به گردن نوع تغذیه او بیندازیم. در مواردی که ریزش و یا خرابی موها به علت کمبود تغذیه باشد معمولا علایم دیگری هم در فرد مبتلا وجود دارد و این طور نیست که شخصی در سلامت کامل و بدون هیچ شکایت دیگری فقط موهایش بریزد بنابراین در یک فرد معمولی که تغذیه مناسبی (در حد معمول جامعه) دارد نیازی به استفاده از داروهای تقویتی مثل انواع ویتامین ها، کلسیم و … جهت جلوگیری از ریزش مو نیست و تجویز آن ها هم دردی را دوا نخواهد کرد.
احتیاج بدن به مواد غذایی در حدی است که کفایت نیازهای روزمره را بنماید و تنها در حد تعادل مفید است و هر مقدار که بیش از این باشد زاید است و بنابراین خوردن بیش از حد یک ماده غذایی معجزه نمی کند. لازم به تذکر است که زیاده روی در مصرف برخی از غذاها و حتی برخی گیاهان خود موجب بیماری می گردد. به عنوان مثال زیاده روی در مصرف ویتامین A علاوه بر عوارض مختلف باعث ریزش مو نیز می شود و این مساله بیشتر در کودکانی دیده می شود که مادران با این تصور غلط که دادن ویتامین زیاده از حد به رشد کودک کمک می کند، به طور مرتب به او داروهای مولتی ویتامین می دهند و همین باعث مضرات بسیاری در کودک می شود که البته با قطع مصرف خودسرانه این ویتامین ها مشکل بر طرف می شود.
بنابراین باید مساله «ویتامین زدگی» و تصورات غلطی که در رابطه با مصرف این فرآورده ها در میان جامعه وجود دارد مورد توجه قرار گیرد و در این رابطه با پزشک متخصص مشورت شود.
دکتر محمد علی نیلفروش زاده
