دیابت را بیماری عصر صنعتی دانسته‌اند که صدای گام‌هایش هر لحظه تندتر می‌شود و به خانه بسیاری از خانواده‌ها نیز راه پیدا کرده است. تغذیه نادرست یکی از دلایل اصلی ابتلا به دیابت است اما افراد دیابتی در رژیم غذایی خود باید به چه مواردی توجه کنند؟
دکتر علیرضا استقامتی، فوق‌تخصص غدد و عضو هیات علمی دانشگاه تهران به این پرسش پاسخ گفته است…
یک رژیم غذایی ضد دیابت ایده‌آل دارای چه ویژگی‌هایی است؟
یک رژیم غذایی استاندارد برای همه افراد در این زمینه وجود ندارد بلکه متناسب با وزن، قد و فعالیت افراد این رژیم غذایی متفاوت خواهد بود اما در مورد تغذیه یک اصول کلی وجود دارد. اول اینکه افراد در رژیم غذایی بیشتر از میوه‌ها و سبزیجات استفاده کنند و سعی کنیم مصرف چربی‌ها به خصوص چربی‌های اشباع شده را کاهش دهیم البته این نگرش هم که اصلا نباید چربی مصرف کنیم، یک نگرش غلط است چون برخی از چربی‌ها برای بدن ضروری هستند. به طور کلی روغن زیتون، روغن هسته انگور و کلزا مجاز هستند. مصرف مواد شیرین و نمک هم باید محدود باشد. رژیم غذایی افراد دیابتی باید براساس عادات غذایی افراد، فرهنگ آنها و شرایط اقتصادی و اجتماعی آنها تنظیم شود. رژیم غذایی مانند لباسی است که باید به صورت اختصاصی برای هر فرد دوخته شود.
این تنظیم باید به چه شکل باشد؟
درسیکل دیابت، در سطح اول که کودکان بیشتر به آن دچار می‌شوند، رژیم غذایی نمی‌تواند به عنوان پایه اصلی به شمار آید چرا که بچه‌ها در سن رشد هستند و به همه مواد غذایی نیاز دارند و اصولا به دلیل شرایط روحی و روانی نمی‌توانند رژیم غذایی را رعایت کنند و ممکن است رژیم غذایی محدودکننده شدید، به سوءرفتار و پرخاشگری منجر شود اما مصرف مواد نشاسته‌ای و شیرینی‌ها باید در کودکان کنترل شود. در این جا نقش خانواده مهم است و اگر رژیم غذایی خانواده صحیح باشد، بسیاری از مشکلات حل می‌شود. پایه درمان در تیپ 1، انسولین و درمان دارویی است.
در تیپ 2 دیابت، رژیم غذایی چه جایگاهی دارد؟
در تیپ 2 دیابت که بیشتر بزرگسالان را مبتلا می‌کند، رژیم غذایی در کنار ورزش و فعالیت بدنی، پایه اساسی و اصلی درمان است. اکثر کسانی که تیپ 2 دیابت دارند چاق هستند و اضافه وزن دارند بنابراین باید در اولین قدم وزن این افراد کنترل شود. در این افراد دیابتی نیمی از کالری مورد نیاز باید از طریق مواد نشاسته‌ای تامین شود چون در غیر این صورت مجبور خواهیم بود که انرژی را از طریق مواد چربی یا پروتئین تامین کنیم که این مساله نیز دارای مشکلاتی خواهد بود بنابراین نان و برنج غذای اصلی دیابتی‌ها خواهد بود البته مصرف این مواد نیز باید با حساب و کتاب صورت گیرد. آن چیزی که معمولا به افراد توصیه می‌کنیم به اندازه یک کف دست نان‌سنگک است. میزان برنج نیز بهتر است برای وعده ناهار بین 6 تا 8 قاشق باشد. وقتی می‌گوییم که نشاسته باید کنترل شود، اغلب افراد می‌گویند که ما سیر نمی‌شویم. توصیه ما به این افراد این است که از سبزی‌ها برای پر کردن حجم معده استفاده کنند. پروتئین‌ها نیز می‌توانند 20 تا 30 درصد انرژی لازم را تامین کنند به شرط اینکه گوشت، مرغ یا ماهی‌ای که استفاده می‌شود، چرب نباشد. مصرف چربی نیز باید از نوع چربی‌های اشباع نشده و گیاهی باشد.
اغلب دیابتی‌ها می‌پرسند که آیا می‌توانند میوه مصرف کنند یا نه؟ توصیه شما به این افراد چیست؟
دیابتی‌ها می‌توانند 3 وعده میوه مصرف کنند اما این وعده‌ها را نباید در یک وعده خلاصه کنند و مصرف میوه‌ها باید با فاصله انجام شود چون مصرف میوه‌ها در یک وعده باعث افزایش قندخون می‌شود. از آنجا که میوه‌ها دارای گلوکز هستند، بنابراین مصرف میوه‌ها در حد معینی مجاز است.
منظورتان از یک وعده میوه چیست؟
به‌عنوان مثال 12 حبه انگور، یک پرتقال و یا هلوی متوسط، نصف فنجان توت‌فرنگی، 10 عدد گیلاس یا سه تا زردآلو یک وعده میوه محسوب می‌شوند. این نکته را نیز یادآور شوم که مصرف هر نوع میوه‌ای به شرط آنکه محدود باشد، مجاز است.
مصرف شیرینی دارای چه محدودیتی است؟
افراد دیابتی تا حد امکان نباید شیرینی‌‌هاي ساده را مصرف کنند و مصرف کل شيريني‌ها در طول روز نبايد بيش از 10 درصد کالري مورد نياز باشد. نکته مهم اين است که مصرف شيريني‌ها در افراد ديابتي، محدوديت مطلق ندارد بلکه محدوديت کامل دارد که توصيه‌هاي لازم در اين مورد توسط پزشک معالج صورت مي‌گيرد.
افراد ديابتي معمولا چاي را همراه با توت يا خرما مي‌خورند. اين افراد در مصرف توت و خرما به چه نکاتي بايد توجه کنند؟
توصيه اول ما به همه افراد اين است که خود را عادت دهند چاي را به صورت تلخ بنوشند. مصرف دو تا سه عدد خرما در روز چه همراه با چاي چه به صورت جداگانه به عنوان يک وعده ميوه، مجاز است. مصرف توت بيش از 5 دانه کار درستي نيست.
سالمندان مبتلا به ديابت در رژيم غذايي خود به چه نکاتي بايد توجه کنند؟
رژيم غذايي سالمندان ديابتي به شدت تحت تاثير ميزان فعاليت آنها است زيرا بين سالمندان در اين مورد اختلاف زيادي وجود دارد و برخي از آنها پرتحرک و برخي کم‌تحرک هستند. ما معمولا براي سالمندان کم‌تحرک کالري پايه را محاسبه مي‌کنيم و براي سالمندان پرتحرک ميزان آن را دو برابر مي‌کنيم
