گفتگو با دکتر غلامحسين غفارپور متخصص پوست و مو
آنچه درباره منافذ پوست نمي دانستيد
آيا شما هم جزو آن دسته از افرادي هستيد كه وقتي روبه‌روي آينه مي‌ايستيد و به صورت خود نگاه مي‌كنيد، منافذ صورتتان كاملا قابل مشاهده‌اند و آرزو مي‌كنيد كه اي كاش داراي منافذ پوستي بسته‌تري بوديد؟ اصلا اين منافذ چيست و چرا در برخي پوست‌ها گشادي آنها بيشتر به چشم مي‌آيد؟ پوست مجموعه پيچيده‌اي است كه مسوول شمار بسياري از اعمال فيزيولوژيكي و ايمن‌سازي بدن محسوب مي‌شود…
همچنين وسيع‌ترين عضو بدن انسان است كه حدود 3 تا 4 كيلوگرم وزن و 2 مترمربع وسعت دارد. وظيفه اصلي پوست اين است كه بسان سدي در برابر ورود مواد خارجي مضر، مواد شيميايي، عوامل ميكروبي و ويروسي به درون بدن عمل و همزمان از خروج آب و مواد معدني و پروتئين‌ها از درون جلوگيري كند. همچنين پوست، دماي بدن را تنظيم مي‌كند؛ يعني در شرايطي كه فردي دچار تب مي‌شود يا دماي دروني‌اش بالا مي‌رود با گشاد شدن عروق سطحي پوست و افزايش تعريق، گرماي اضافه را دفع و با پايين آوردن گرماي دروني بدن، مانع از نارسايي سلول‌هاي ارگان‌هاي داخلي مانند قلب و عروق، كليه‌ها، كبد، دستگاه گوارش و سيستم اعصاب مركزي مي‌شود. در شرايطي كه دماي محيط پايين مي‌رود با انقباض عروق سطحي، جريان خون را به درون بدن هدايت مي‌كند و مانع از مرگ ساختمان‌هاي دروني مي‌شود. پوست، عضو حسگر است و اعضاي حس‌كننده آن مانع از مصدوميت پوست و دستگاه‌هاي داخلي در مقابل صدمه‌هاي فيزيكي مي‌شوند. همچنين به عنوان عضوي از سيستم دفاعي و ايمن‌سازي عمل مي‌كند. پاسخ پرسش‌هايمان را از زبان دكتر غلامحسين غفارپور، متخصص پوست?ومو و عضو هيات علمي دانشگاه علوم?پزشگي تهران بخوانيد.
سلامت: آقاي دكتر! چرا منافذ پوست برخي از افراد، باز و قابل مشاهده است؟
پيش از اينكه بخواهيم به اين موضوع بپردازيم، لازم است در مورد ساختمان پوست و وظايف اين منافذ، صحبت كنيم تا چرايي گشاد شدن آنها براي خوانندگان مبهم نماند.
منافذ پوست، سوراخ‌هايي هستند که به نحوي ساقه مو و ترشحات غدد چربي‌ساز پوست از آنها خارج مي‌شود و اندازه آنها با بزرگي غدد چربي‌ساز و ضخامت ساقه مو ارتباط دارد. قطر و اندازه سوراخ‌ها و منافذ پوست را به 3 دسته تقسيم مي‌کنند، دسته اول منافذ بسيار کوچکي هستند که داراي بخش پاياني غدد چربي‌ساز بسيار کوچک و کرک‌‌موهاي بسيار ظريف هستند. خواه ناخواه پوست چنين مناطقي چرب نيست و منظره‌اي طبيعي دارد. سوراخ‌هاي پوست، قابل‌مشاهده نيست و افراد، مشکلي با منافذ پوستشان ندارند. دسته دوم منافذ گشادي هستند که داراي پايانه غدد بزرگ چربي‌ساز و موهايي با قطر متوسط هستند و اين منافذ گشاد را فقط در انسان مي‌توان ديد. محل اين منافذ روي صورت به ويژه روي پيشاني، گونه‌ها، بيني و چانه است. همچنين مي‌توان اين منافذ گشاد را در بخش فوقاني سينه، کمر و جاهايي که محل ظهور جوش غرور جواني هستند، مشاهده کرد. اين منافذ در مناطقي از پوست صورت که معمولا فاقد مو هستند، ديده مي‌شود. همچنين در مناطقي از پوست مردان که مو ندارد، مي‌توان ديد. در زنان، اين منافذ در تمامي بخش‌هاي صورت به ويژه در يک سوم مياني قابل?مشاهده هستند. دسته سوم منافذي هستند که در پوست سر وجود دارند و موهاي ضخيمي از آنها خارج مي‌شود و داراي چربي فراوان با غده‌هاي چربي‌ساز بزرگ هستند. تعداد سوراخ‌هاي پوست در سر، پيشاني، گونه‌ها، بيني و چانه حدود 400 تا 900 عدد در هر سانتي‌متر مربع اما در ديگر نقاط بدن کمتر از 100 عدد در هر سانتي‌متر‌مربع است. تعداد غدد مترشحه عرق در سرتاسر پوست بدن يک انسان تقريبا يک ميليون و 600هزار تا 4 ميليون عدد است که هر کدامشان مستقيما به واسطه يک منفذ بسيار کوچک و غيرقابل رويت به پوست سر باز مي‌کنند و عرق خود را در سطح مي‌ريزند. اين غدد مترشحه در مناطقي مانند لب‌ها و کانال گوش خارجي وجود ندارند و از زمان تولد، فعال هستند. غدد مولد عرق را تنها مي‌توان در کف پاهاي حيوانات مشاهده کرد و در ديگر نقاط پوستشان وجود ندارد.
سلامت: آيا مي‌توان اين منافذ را تنگ‌تر کرد؟
اندازه اين منافذ از پيش تعيين شده است و جنبه ژنتيکي و وراثتي دارد بنابراين بسته شدن هر کدامشان با پيدايش کيست‌هايي کم و بيش کوچک و بزرگ همراه مي‌شود که منظره ناخوشايندي خواهد داشت. در مواردي اين کيست‌ها عفوني و چرکي مي‌شوند. تنها راه درمان آنها استفاده از ليزرهاي فراکشنال CO2 است که تا حدي اين منافذ را کوچک‌تر مي‌کند.
سلامت: آيا مشکلات هورموني مي‌تواند منشأ اين منافذ باشد؟
نوزاد هنگام تولد داراي منافذ پوستي گشاد است که از بزرگ شدن غدد چربي‌ساز پوست و در نتيجه منافذشان ناشي مي‌شود. از 6 ماهگي به بعد با خروج هورمون‌هاي مردانه که از مادر به شيرخوار منتقل مي‌شود، اين غدد و منافذشان کوچک‌تر مي‌شود و قابل مشاهده نيست. با رسيدن به سن بلوغ و ظهور هورمون‌هاي مردانه که محرک اين غدد چربي‌ساز هستند اين غدد، بزرگ مي‌شوند و خواه‌ناخواه منافذشان هم بزرگ‌تر خواهند شد. اين روند با چرب شدن پوست همراه است بنابراين تا زماني که هورمون‌هاي مردانه در بدن زن و مرد وجود دارد، همچنان اين منافذ و غدد چربي‌سازشان بزرگ هستند.
سلامت: با توجه به توضيحاتي که ارائه داديد، به نظر مي‌رسد که اين منافذ راه پيشگيري ندارند، درست است؟
بله، هيچ راهي براي پيشگيري نيست.
سلامت: آيا براي تنگ کردن اين منافذ استفاده از تونرها و کرم‌هاي شرکت‌هاي تجاري بهداشتي-آرايشي موثرند؟
در حقيقت تونر يک تميزکننده پوست است و نمي‌تواند روي تنگ‌تر شدن اين منافذ تاثيري بگذارد. تنها راه درمان براي تنگ‌تر کردن اين منافذ، استفاده از ليزر است.
سلامت: درمان با ليزر چقدر زمان مي‌برد؟ و چند درصد تاثيرگذار است؟
6 جلسه ليزر براي درمان لازم است که موجب تنگ‌تر شدن اين منافذ تا ميزان 30 درصد خواهد شد.
سلامت: آيا استفاده از کرم‌هاي ضدآفتاب، کرم‌پودر و پودرهاي آرايشي بر گشاد‌تر شدن اين منافذ موثرند؟
افرادي که پوستشان داراي منافذ باز است بايد از ضدآفتاب‌هاي بدون روغن استفاده کنند. استفاده از کرمپودرها نيز هيچ تاثيري روي ميزان قطر اين منافذ ندارد. پيشنهاد مي‌شود افراد براي پوشاندن اين منافذ از کرمپودرها و پن‌کک‌هاي استاندارد يا کرم‌هاي مخصوص گريم استفاده کنند.
سلامت: نسبت اين منافذ در آقايان و خانم‌ها چگونه است؟
آقايان به دليل داشتن هورمون‌هاي مردانه از منافذ باز بيشتري برخوردارند.
