آكنه يك بيماري پوستي شايع مي‌باشد كه با اثرات بارز روحي و رواني در برخي افراد همراه است. از آنجا كه آكنه گروه سني جوان را مبتلا مي‌كند و سيری مزمن دارد، درمان زودهنگام و مؤثر بيماري و جلوگيري از ايجاد اسكارهاي پوستي كه مي‌تواند منجر به عواقب روحي و رواني براي بيمار شود، بسيار مهم است.
بر اين اساس با توجه به اثر قابل ملاحظه آكنه بر كيفيت زندگي بيماران و احتمال بروز انزواي اجتماعي و افسردگي رواني در اثر بروز ضايعات و اسكارهاي بدشكل علاوه بر درمان‌هاي طبي مرسوم، استفاده از روش‌هايي به منظور بهتر نمودن ظاهر بيماران با كاهش تعداد يا نماي زشت ضايعات اسكار در بهتر كردن كيفيت زندگي اين بيماران حايز اهميت است. درمان‌هاي جراحي اسکار آکنه با توجه به بروز سريع‌تر پاسخ درماني قابل مشاهده و همچنين هزينه مناسب و عدم صرف وقت زياد از سوي بيمار مي‌تواند با پذيرش درماني بهتري از طرف بيماران همراه بوده و در حفظ كيفيت زندگي مناسب و كاهش فشارهاي رواني ناشي از مشكلات زيباشناختي كمك شاياني به بيماران نمايد.
واژگان مختلفي مانند باريك، پهن، عميق و سطحي براي توصيف اسكارهاي آكنه بكار رفته است. به منظور بررسي يكسان انتخاب‌هاي درماني، استفاده از تعريف يكسان براي توصيف اسكارها حايز اهميت مي‌باشد. اسكارهاي آكنه را مي‌توان به سه گروه پايه اسكارهاي يخ‌شكن ((Icepick، اسكارهاي چرخان (rolling)، و اسكارهاي واگنی((boxcarتقسيم نمود. اسكارهاي واگني خود به دو گروه سطحي و عمقي تقسيم مي‌گردند. هرگونه سيستم طبقه‌بندي اسكارهاي آكنه بايد انتخاب درماني نهايي را نيز در نظر داشته باشد. ويژگي‌هاي مهم تعيين كننده زيرگروه‌هاي اسكار شامل عرض، عمق و ويژگي فضايي آنها مي‌باشد. اگرچه تشخيص سه گروه اسكار يخ‌شكن، چرخان و واگني از نظر بافت‌شناختي قابل انجام است. اما معاينه فيزيكي بايد به تنهايي براي افتراق اين موارد استفاده گردد. اين روش تقسيم‌بندي آناتومي اسكار را همراه با اقدامات درماني در دسترس در نظر مي‌گيرد و در نهايت نتايج درمان را به وسيله انتخاب روش‌هاي كمتر تصادفي بهبود مي‌بخشد.
اسكارهاي يخ‌شكن باريك (كمتر از 2 ميلي‌متر)، عميق و به صورت تراكت‌هاي اپي‌تليايي با حاشيه مشخص مي‌باشند كه بطور عمودي به درم عمقي و بافت زيرجلدي گسترش مي‌يابد. دهانه سطحي معمولاً پهن‌تر از قسمت عمقي مي‌باشد و عمق آنها بيشتر از آن مي‌باشد كه با روش‌هاي معمول resurfacingپوست قابل دستيابي باشد.
اسكارهاي چرخان در اثر چسبندگي درمي پوست تقريباً نرمال روي داده و اغلب پهن‌تر از 5-4 ميلي‌متر است. اتصالات فيبروزي درم به زير جلد به سايه‌هاي سطحي و ظاهر چرخان يا جمع شده پوست سطحي منجر مي‌شود. گرچه اين اسكارها كم عمق مي‌باشند ولي چسبندگي‌هاي زير درمي درمان سطحي را غيرممكن مي‌سازد. درمان اجزاي زيردرمي براي موفقيت معالجه الزامي است.
اسكارهاي واگني فرورفتگي‌هاي گرد تا بيضي با لبه‌هاي كاملاً مشخص عمودي مشابه اسكارهاي آبله مرغان مي‌باشند. از نظر باليني در سطحي پهن‌تر از اسكارهاي يخ‌شكن بوده و قطر آنها از سطح به عمق كاهش نمي‌يابد. اين اسكارها ممكن است سطحي (mm5/0-1/0) عمقي (mm5/0 ≥) باشند و اغلب قطري حدود 5/1 تا 4 ميلي‌متر دارند.
اسكارهاي سطحي در محدوده دسترسي روش‌هاي resurfacingمانند ليزر مي‌باشند ولي انواع عمقي در صورت عدم درمان تمام ضخامت اسكار پاسخ درماني ندارند. از انواع ناشايع اسكار آكنه مي‌توان به تراكت‌هاي سينوسي، اسكارهاي هيپرتروفيك و اسكارهاي كلوئيدي اشاره كرد. اسكار كلوئيدي نادرترين نوع اسكار در آكنه مي‌باشد كه در اين نوع اسكار برخلاف نوع هيپرتروفيك تشكيل بافت اضافي از حدود ضايعه اوليه فراتر مي‌رود. درمان اسكار آكنه بايد در مورد هر فرد براساس نوع اسكار صورت گيرد. در صورت انجام درمان جراحي بايد جلسات درمان حداقل 4 هفته از هم فاصله داشته باشد. بايد بيمار مطلع گردد كه ممكن است درمان وي نيازمند چندين جلسه درمان باشد.
شرح حال بيمار از نظر سابقه مصرف اخير اكوتان و سابقه اسكار كلوئيدي يا هيپرتروفيك حايز اهميت است. براساس احتمال بروز اسكار كلوئيد يا هيپرتروفيك بيماراني كه در 12 ماه گذشته اكوتان مصرف كرده‌اند، نبايد تحت درمان‌هاي جراحي اسكار آكنه قرار گيرند. روش‌هاي متعددي براي بهبود انواع اسكار آكنه وجود دارد. روش‌هاي غيرجراحي شامل پركننده‌هاي درمي يا زيرجلدي مي‌باشد. رويكردهاي موضعي شامل لايه‌برداري شيميايي و microdermabrasionاست.
روش‌هاي جراحي متعـددي مطرح شده است كه انواع ســاده‌تر آنها شامل چهار روش subcision, punch elevation, punch excisionو laser skin resurfacingبهترين و تكرارپذيرترين نتايج را به همراه داشته است.
هر نوع از اسكار آكنه با روش خاصي بهبود قابل ملاحظه‌اي دارد. اسكارهاي يخ‌شكن با قاعده عميق با روش punch excisionدرمان مي‌شوند. اين روش را مي‌توان در مورد اسكارهاي باريك (كمتر از mm3) و عميق واگني نيز انجام داد. اسكارهاي واگني پهن و عميق (بيش از mm3) با قاعده طبيعي را مي‌تواند با punch excisionيا punch elevationدرمان نمود. اسكارهاي boxcarسطحي به بهترين نحو با laser resurfacingدرمان مي‌گردند. قبل از معرفي روش subcisionمواد پركننده عمدتاً در مورد اسكارهاي چرخان به كار مي‌رفتند. اين مواد در مورد اين نوع از اسكارها به علت اثر موقتي آنها كمتر سودمند مي‌باشند.
بر اين اساس، اسكارهاي چرخان به طور ارحج با subcisionدرمان مي‌شوند. گرچه برخي از آنها ممكن است تا حدي با laser skin resurfacing نيز بهبود يابند. در روش subcisionباندهاي فيبري چسبنده به وسيله يك سوزن زير جلدي سه لبه آزاد مي‌شود و روش انتخابي در مورد اسكارهاي چرخان آكنه مطرح است.
از عوارض اين روش مي‌توان به خونريزي و فيبروپلازي شديد منجر به تشكيل ندول‌هاي زيرجلدي اشاره كرد. اين عارضه نادر با تزريق داخل ضايعه‌اي استروئيد برطرف مي‌شود و اغلب بدون درمان در طي 2 تا 3 ماه بهبود مي‌يابد. كبود شدگي ناشي از اين روش در عرض يك هفته بهبود مي‌يابد. اسكارهاي چرخان در نواحي چانه و لب فوقاني نيازمند بيش از يك جلسه درمان براي بهبود قابل ملاحظه مي‌باشند. استفاده از مواد پركننده (ايمپلانت) به همراه subcisionانجام مي‌گيرد ولي در مطالعات انجام شده ضروري به نظر نمي‌رسد.
در مجموع ، با انتخاب مناسب روش جراحی یا لیزر در درمان اسکارهای آکنه بر حسب نوع و شکل اسکار می توان به میزان بهبود قابل توجهی دست یافت و از طرفی از بروز فشارهای روانی و اثرات جانبی درمان اجتناب نمود.
دکتر رضا رباطی [ متخصص پوست و مو ]
