اگرچه، تمامي پزشكان دائماً به ما يادآوري ميكنند كه نورخورشيد براي پوست مضر است، اما بسياري از مردم عملاً در برابر اشعه آفتاب قرار مي‌گيرند تا پوستشان تيره و برنز شود. براي برنز شدن دو روش طبيعي و مصنوعي وجود دارد كه در روش طبيعي با قرار گرفتن در معرض نورخورشيد، رنگ پوست تغيير مي‌كند. به اين روش اصطلاحاً «حمام آفتاب» مي‌گويند. در روش مصنوعي با استفاده از تخت برنزه، اسپري، كرم‌هاي مخصوص و… رنگ پوست را تغيير مي‌دهند. استفاده از نور آفتاب به مقدار كافي و مناسب، تأثيرات سودمندي از جمله دريافت ويتامين D دارد؛ اما قرار گرفتن بيش از حد در معرض اشعه‌هاي ماوراءبنفش براي سلامتي مضر است و مي‌تواند موجب آفتاب سوختگي و حتي سرطان پوست شود. در حالي كه بيشتر مردم براي دور ماندن از آفتاب و جلوگيري از آفتاب سوختگي، ضدآفتاب استفاده ميكنند، برخي ديگر براي سرعت بخشيدن به روند تيره شدن پوستشان از روغن‌هاي برنزه بهره مي‌گيرند. بعضي افراد نسبت به سايرين، سريع‌تر برنزه يا آفتاب سوخته مي‌شوند. اين مسأله ناشي از رنگ پوست و ژنتيك است. به طور كلي پوست‌هاي روشن نسبت به پوست‌هاي تيره، سريع‌تر تغيير رنگ مي‌دهند. برنزه شدن از فرهنگ غرب و اروپا آغاز شد؛ زماني كه زنان جوان و سفيدپوست تمايل پيدا كردند رنگ پوستشان را تغيير دهند.
روش‌هاي طبيعي و مصنوعي برنزه شدن
ملانين توسط سلول‌هايي به نام «ملانوسيت‌ها» توليد مي‌شود. ملانوسيت‌ها دو نوع ملانين توليد ميكنند. كه عبارتند از: فئوملانين (قرمز) و ائوملانين (قهوه‌اي خيلي تيره). ملانين‌ها با جذب اشعه خورشيد، از بدن محافظت ميكنند تابش بيش از حد آفتاب به پوست، به طور مستقيم و غيرمستقيم به آن آسيب مي‌رساند و پوست با توليد بيشتر ملانين سعي مي‌كند بدن را از آسيب حفظ و قسمت‌هاي آسيب‌ديده را ترميم كند. توليد بيشتر ملانين، به معناي تيره‌تر شدن پوست و در بعضي موارد آفتاب سوختگي است. اين روش، شيوه طبيعي برنزه شدن است؛ اما مي‌توان با روش‌هاي مصنوعي نيز برنزه شد كه شامل دو مكانيسم متفاوت مي‌باشد. در روش اول، تابش اشعه توليد استرس اكسيداتيو مي‌كند و ملانين‌هاي موجود اكسيده مي‌شوند و در نتيجه به سرعت تغيير رنگ مي‌دهند. در روش دوم، بدن نسبت به اشعه ماوراء بنفش واكنش نشان داده و ملانين‌هاي بيشتري توليد مي‌كند كه آثار برنزه شدن بعد از 72 ساعت به تدريج نمايان مي‌گردد. در اين روش، مدت ماندگاري تغيير رنگ پوست طولاني‌تر است. فركانس‌هاي اشعه ماوراءبنفش كه مسؤول تغيير رنگ پوست هستند، به دو نوع تقسيم مي‌شوند UVB و UVA.
UVA: محدوده طول موج اين اشعه 320 الي 400 نانومتر است. اين اشعه به طور يكنواخت در طول روز و در هر زماني از سال در فضا پراكنده است و باعث آزاد شدن ملانين موجود در ملانوسيت‌ها و تركيب آنها با اكسيژن (اكسيده شدن) و توليد رنگ قهوه‌اي مي‌شود. كرم‌هاي ضدآفتاب در رفع اين اشعه تأثير چنداني ندارند؛ ولي لباس و پوشش پارچه‌اي روي پوست مي‌تواند تا حدي بدن را از قرار گرفتن در معرض اين اشعه حفظ كند.
UVB: محدوده طول موج اين اشعه 280 الي 320 نانومتر است. UVB مستقيماً روي DNA تأثير گذاشته و بدن نيز براي مقابله با اين آسيب‌ديدگي، ملانين بيشتري توليد مي‌كند. همچنين با قرار گرفتن در معرض اين اشعه احتمال آفتاب سوختگي بيشتري وجود دارد. كرم‌هاي ضدآفتاب با SPFهاي مختلف مي‌توانند تأثير اين اشعه را روي پوست كاهش دهند. به نظر مي‌رسد كه عامل اصلي تشكيل خال و انواع سرطان‌هاي پوست نيز اين اشعه باشد. البته اين موضوع هنوز اثبات نشده است. پوست انسان، با قرار گرفتن در معرض آفتاب، واكنش‌هاي متفاوتي از خود نشان مي‌دهد. رنگ طبيعي پوست از قهوه‌اي خيلي تيره تا تقريباً بي‌رنگ (كه حتي ممكن است به دليل جريان خون زير پوست قرمز به نظر برسد) متفاوت است.
اجتناب از خطوط برنزه شدن
گاهي اوقات به دليل اينكه پوشش فرد كامل نيست و بعضي از قسمت‌هاي بدن در معرض آفتاب قرار مي‌گيرند، فقط آن قسمت‌ها تغيير رنگ مي‌دهند و در نتيجه بدن دو رنگ و خطوطي روي آن ايجاد مي‌شود كه مرز ميان رنگ طبيعي بدن و پوست سوخته يا برنزه شده است. براي جلوگيري از ايجاد اين خطوط، بايد پوشش كامل‌تري داشته باشيد و كساني كه تمايل دارند تمام بدن آنها برنزه شود، بايد پوشش خود را كم كرده و حمام آفتاب بگيرند. در برخي كشورها، قسمتي از ساحل را فقط به اين كار اختصاص داده‌اند و در آن قسمت افراد آزادند با هرگونه پوششي، بدن خود را در معرض آفتاب قرار دهند. عدهاي نيز از لباس‌هاي ميكروني استفاده ميكنند كه روي آنها بيش از هزاران سوراخ كوچك وجود دارد و با چشم غيرمسلح ديده نمي‌شود؛ اما نورخورشيد از اين سوراخ‌هاي تقريباً نامرئي عبور كرده و پوست را برنزه مي‌كند. از آنجا كه قرار گرفتن بيش از حد در برابر آفتاب مي‌تواند منجر به آفتاب سوختگي شود، اغلب افرادي كه مي‌خواهند برنزه شوند، از كلاه و عينك ضدآفتاب استفاده ميكنند و هرازگاهي به سايه مي‌روند و خود را
با آب خنك ميكنند.
مضرات تخت برنزه
يكي از دلايل مهم سرطان پوست، بالا رفتن سن پوست، چين و چروك، جهش DNA و كاهش سيستم ايمني بدن و همچنين قرار گرفتن بيش از حد در برابر اشعه ماوراءبنفش است. استفاده از تخت‌هاي برنز خطر ابتلا به سرطان پوست را سه برابر افزايش مي‌دهد. سازمان بهداشت آمريكا اعلام كرد كه يكي از مهم‌ترين علل سرطان پوست، تخت‌هاي برنزه و لامپ‌هاي خورشيدي است و افراد زير 30 سال كه از اين شيوه‌ها براي برنزه شدن استفاده ميكنند، بيشتر در معرض ابتلا به سرطان پوست قرار دارند. البته اين موضوع هنوز اثبات نشده و برخي پژوهشگران نيز نظر مخالف دارند؛ مثلا دكتر مايكل هاليك، استاد سابق دانشگاه بوستون معتقد است كساني كه از اين طريق ويتامين D جذب ميكنند، كمتر به بيماري سرطان، ديابت و ديگر بيماري‌هاي فصلي دچار مي‌شوند؛ اما دكتر Elewski از آكادمي پوست آمريكا اعتقاد دارد كه قرار گرفتن بيش از حد در برابر نورخورشيد بسيار خطرناك است و افراد مي‌توانند ويتامين D را از مكمل‌هاي غذايي تأمين كنند.
برنزه شدن بدون آفتاب
در فصل‌هايي كه آفتاب وجود ندارد و يا افراد دوست ندارند در برابر اشعه آفتاب قرار بگيرند، از روش‌هاي بدون آفتاب، براي برنزه شدن استفاده مي‌شود كه شامل اسپري‌هايي با تركيب دي‌هيدروكسياتسون و يا تيروزين مي‌باشد. بعضي افراد نيز از كرم‌هاي موقت برنزه كه جنبه آرايشي دارند، استفاده ميكنند و عدهاي هم از تخت‌هاي برنزه و يا لامپ آفتابي (نوعي لامپ كه نور فرابنفش توليد مي‌كند) بهره مي‌گيرند كه عملكرد آن دقيقاً شبيه همان اشعه آفتاب است. امروزه توليد محصولاتي مانند انواع مختلف كرم‌ها، ژل‌ها، لوسيون‌ها و اسپري‌هاي برنزه، در بيشتر كشورهاي اروپايي، بسيار رونق يافته است و اكثر افراد به دليل سهولت استفاده، تمايل به مصرف اين محصولات دارند. (اگرچه اغلب آنها به صورت موقت و كوتاه مدت، رنگ پوست را تغيير مي‌دهند). برنزه شدن به‌وسيله اسپري، به‌اين معنا نيست كه رنگ قهوه‌اي روي بدن اسپري مي‌شود، بلكه در اين روش ماده شيميايي بي‌رنگي روي سلول‌هاي مرده پوست پاشيده شده و اين سلول‌ها را كه در خارجي‌ترين لايه پوست قرار دارند، مي‌سوزانند و در نتيجه رنگ آنها به قهوه‌اي تبديل مي‌شود. از اين روش در بيشتر سالن‌هاي برنزه، استفاده مي‌گردد. DHA ماده‌اي است كه در اكثر فروشگاه‌هاي لوازم آرايشي و محصو لات برنزه كننده وجود دارد؛ اما FDA سلامت آن را تأييد نمي‌كند و غيرمجاز است.
تاريخچه برنزه كردن
در طول تاريخ، گاهي برنزه كردن رواج داشته و گاهي اصلاً ديده نمي‌شده است. در كشورهاي اروپايي قبل از سال 1920، كساني كه رنگ پوستشان تيره بود، از طبقه پايين جامعه و افراد فقير به شمار مي‌آمدند و بيشتر زنان سعي مي‌كردند با استفاده از لوازم آرايش پوست خود را سفيد‌تر نشان دهند؛ اما از آنجايي كه لوازم آرايش در آن زمان حاوي سرب بود و كيفيت پاييني داشت، اكثراً دچار مسموميت با سرب مي‌شدند. آنها براي سفيد كردن پوست خود از آرسنيك و پودر نيز استفاده مي‌كردند. تا پايان دوره سلطنت ملكه ويكتوريا، زنان براي جلوگيري از تيرگي پوستشان در خارج از منزل از چتر و دستكش استفاده مي‌كردند. در سال 1903 ، فينسن فيلز جايزه نوبل پزشكي را از آن خود كرد. او دريافت كه با قرار گرفتن در برابر نورخورشيد و جذب ويتامين D مي‌توان بيماري‌هاي عفوني، از جمله بيماري لوپوس و لگاريس و نرمي استخوان را درمان كرد؛ بنابراين نوردرماني را مرهمي بر درمان بيماري‌هاي متعدد دانست.
كاهش اثرات منفي برنزه شدن
به تدريج، خودتان را برنزه كنيد: سعي كنيد ساعات كمتر، ولي روزهاي بيشتري در معرض آفتاب قرار بگيريد مثلاً به جاي اينكه يك روز، سه ساعت زير آفتاب بمانيد، سه روز، روزي يك ساعت اين كار را انجام دهيد. اين كار خطر ابتلا به آفتاب سوختگي را كاهش مي‌دهد.
به جاي اينكه با قرار گرفتن زير آفتاب، دوباره خود را برنزه كنيد، سعي كنيد رنگ پوست قبلي را به مدت طولاني‌تري حفظ كنيد. از آنجايي كه ملانين لايه بيروني پوست عامل تغيير رنگ آن مي‌باشد، سعي كنيد با جلوگيري از پوسته شدن و لايه‌برداري پوست، مانع بازگشت رنگ پوست به رنگ طبيعي آن شويد.
اگر پوست‌تان را به صورت دائم برنزه مي‌كنيد، حتماً سالي يك بار به متخصص پوست مراجعه كنيد تا شما را معاينه كند.
از قرص‌ها يا مكمل‌هايي كه ادعا ميكنند مي‌توانند ملانين‌ها را تحريك و رنگ آنها را تغيير دهند، هرگز استفاده نكنيد، زيرا هيچ شواهد علمي براي صحت اين موضوع وجود ندارد و ممكن است عوارض ناگواري داشته باشند.
هيچ‌يك از شيوه‌هاي برنزه كردن، ايمن نيستند و هر يك از آنها عوارض خاص خود را دارند.
در كشورهايي كه به خط استوا نزديك‌ترند و در ارتفاعات بالا قرار دارند، ساكنان آن بيشتر در معرض آفتاب سوختگي قرار دارند.
مخرب‌ترين ساعات اثر خورشيد بر پوست، بين ساعت 10 الي 4 بعدازظهر است، سعي كنيد در اين ساعات از منزل خارج نشويد و يا حتماً از كرم ضدآفتاب استفاده كنيد.
نكاتي براي جلوگيري از آفتاب سوختگي:
استفاده از كرم ضدآفتاب با حداقل SPF 15: حتي در روزهاي ابري نيز وقتي از منزل خارج مي شويد، از ضدآفتاب استفاده كنيد و حداقل 30 دقيقه قبل از خروج، آن را روي پوست خود بماليد و هر يك ساعت يكبار نيز آن را تجديد كنيد و از انجام هر فعاليتي كه موجب پاك شدن كرم ضدآفتاب مي‌شود (مثل شنا كردن، دست ماليدن و يا تعريق زياد) بپرهيزيد. ضدآفتاب‌هايي كه حاوي اكسيد ميكرونيزه تيتانيوم يا اكسيد روي و يا اوُبنزون هستند، از پوست در برابر اشعه UVA بيشتر محافظت ميكنند. در ضمن توجه داشته باشيد كه حتماً با مشورت پزشك از كرمي استفاده كنيد كه منافذ پوست شما را نبندد؛ در غير اين صورت، پوست نمي‌تواند تنفس كند و آكنه‌ها به تدريج روي پوست پديدار مي‌شوند.
استفاده از كلاه و عينك در جلوگيري از تابش اشعه آفتاب بسيار مفيد است.
كساني كه ورزش‌هاي زمستاني مثل اسكي روي برف انجام مي‌دهند نيز حتماً بايد از كرم ضدآفتاب استفاده كنند.
داروهاي خاصي مثل آنتي‌بيوتيك و قرص‌هاي جلوگيري از بارداري حساسيت پوست را به آفتاب افزايش مي‌دهند.
ويتامين C روند برنزه شدن را به تأخير مي‌اندازد. خوردن مقدار زيادي پرتقال يا نوشيدن آب پرتقال و يا آب ليمو، مانع از برنزه شدن مي‌شود. همچنين ساير مركباتي كه حاوي ويتامين C هستند و يا جعفري و تره نيز از آفتاب سوختگي جلوگيري ميكنند.
موادي كه حاوي ويتامين A مي‌باشند، مثل انبه، خربزه، هلو و ماهي از سوختن پوست جلوگيري ميكنند.
نوشيدن آب زياد، به‌خصوص آب هندوانه نيز پوست را از آفتاب سوختگي حفظ مي‌كند.
بيش از 60 درصد بدن ما از آب تشكيل شده است، بنابراين آب در رفع ضايعات بدن و بازسازي پوست، نقش مهمي دارد و در حفظ دماي بدن نيز بسيار تأثيرگذار است. هنگامي كه در برابر نورخورشيد قرارمي‌گيريد، بدن شما عرق مي‌كند و آب بدن كاهش مي‌يابد. در روزهاي گرم تابستان كرفس، انگور، خيار و تربچه بخوريد تا آب بدن تنظيم شود. توجه داشته باشيد كه نوشيدني‌‌هاي كافئين‌دار مثل قهوه، چاي و نوشابه نه تنها آب بدن را تأمين نمي‌كنند، بلكه باعث مي‌شوند بدن آب بيشتري نيز از دست بدهد و آن را از بدن دفع كند.
احتمالاً با اثرات و خواص مفيد هويج آشنا هستيد. يكي ديگر از خواص هويج، تأثير آن در تغيير رنگ پوست بدن است. خوردن هويج خام، به برنزه شدن پوست كمك مي‌كند.
اسفناج، آب سبزيجات، غذاهاي سرخ‌شده و زردآلو به برنزه شدن پوست كمك ميكنند.
براي درمان آفتاب سوختگي، برش‌هاي گوجه‌فرنگي را به مدت 15 دقيقه روي پوست قرار دهيد، مواد مغذي گوجه‌فرنگي پوست را ترميم ميكنند(البته اگر پوست شما به گوجه‌فرنگي حساسيت نداشته باشد). اگر پوست شما به علت قرار گرفتن در معرض نورخورشيد خشك و قرمز شده است، چند عدد هلو را داخل مخلوط‌كن بريزيد و آن را به مدت 10 دقيقه روي پوست قرار داده و سپس با آب ولرم بشوييد.
دنیای سلامت
