کفش های طبی و فواید آنها

کفش طبی چیست؟
اصطلاحا کفش طبی به کفشی گفته می شود که در کارگاهی خاص، با تجویز پزشک و زیر نظر مهندسین ارتوپدی فنی ساخته شود.
بیمارانی هستند که به دلیل مشکلاتی از قبیل قطع عضو در ناحیه پا و یا قسمتی از پنجه و دیگر بیماری ها دچار دفورمیتی و ناهنجاری شده اند که استفاده این افراد از کفش طبی و کفی های مخصوص می تواند، کمک قابل توجهی را به این عزیزان بکند.

و اما کفش هایی که در بازار و مغازه های کفش فروشی موجود است و گاهی برای فروش بیشتر، نام کفش طبی روی آن ها می گذارند که ممکن است واقعیت نداشته باشد. بعضی از کفش ها که جدیدا در بازار یافت می شوند که به آن ها نیز کفش طبی گفته می شود، این کفش ها گرچه طبی نیستند ولی ساختار طبیعی پای سالم را رعایت کرده اند. این کفش ها فقط برای افراد سالم خوب هستند نه برای کسانی که با مشکلات و دمفورمیتی های شدید مواجهند.

کفی طبی چگونه ساخته می شود؟
امروزه در بسیاری از مراکز توانبخشی و کلینیک های ارتوپدی فنی، با معاینه بالینی و لمس کف پا، مشاهده چگونگی راه رفتن و بر اساس تجربیات متخصص، کفی طبی برای افراد تهیه می شود.
در مراکز توانبخشی در کشورهای پیشرفته، اطلاعات شخص با استفاده از دستگاه های اندازه گیری نیرو و فشار کف پا در حالت حرکت و ایستاده دریافت و پردازش می شود.
نحوه توزیع فشارهای کف پا با امکانات گرافیکی به صورت نوار کف پا نشان داده می شود. به کمک چنین اطلاعات کمی و کیفی، متخصصین با سهولت بیشتری می توانند نسبت به تجویز دقیق تر کفی اقدام نمایند.

کاربرد کفش ها و کفی های طبی در دفورمیتی ها
دفورمیتی ( بدشکلی) در ناحیه پا در اثر حوادث و بیماری ها عارض می شود و بیماران را با مشکلات زیادی در راه رفتن و زندگی روزمره دچار می کند حتی در کودکان و نوجوانان استفاده از این نوع کفش ها به اصلاح و درمان آنان می انجامد.
سن مناسب برای تهیه كفش های طبی
از سنین خردسالی باید پای كودك را با كفشی مناسب آشنا كرد تا او اولین گام هایش را درست بردارد. پای كودك گوشتی است، او نیاز به كفشی دارد كه پاشنه اش سفت و ساق دار باشد تا مچ پایش را بگیرد. بدین طریق كودك موقع راه رفتن محكم قدم برمی دارد.

از نظر پزشكان متخصص استفاده از كفی طبی در افرادی كه تغییر شكل آن ها هنوز به صورت ثابت درنیامده است، مفید است. یعنی در كودكان با استفاده از كفی طبی می توان صافی كف پا، پای طاقدیسی، انحراف پاشنه و انحراف زانوها به طرفین را اصلاح كرد. در سنین بالاتر نیز كفی اثر نگهدارنده دارد.

برهمین اساس، افراد نیازمند به استفاده از كفی های طبی شامل موارد زیر می شوند:
1- افراد دارای ناهنجاری های متحرك، برای اصلاح (صافی كف پا در كودكان).
2- افراد دارای ناهنجاری های ثابت برای كاهش درد و توزیع فشار.
3- افراد دارای پاهای دردناك برای كاهش درد (خار پاشنه و التهاب كیسه زلالی زیرپاشنه).

4- برای جلوگیری از تغییر شكل پا. اگر این كفی ها برای كودكان در سنین 7 تا 12 سال كه كف پای آن ها درحال شكل گیری است، مورد استفاده قرار گیرد حاصل آن برخورداری از كف پایی استاندارد تا آخر عمر است. به علاوه این كفی ها درباره زنان باردار كه در یك دوره 6 ماهه با اضافه وزن تحمیلی روبه رو هستند، توصیه می شود.

كفی های طبی
وظیفه هر كفی كفش باید این باشد كه انواع ناهنجاری های بدن و یا الگوهای غلط راه رفتن را اصلاح كند. این كفی ها تنها به منظور تصحیح صافی كف پا به كار گرفته نمی شوند؛ بلكه هدف اصلی آن ها راحت تر كردن ایستادن، راه رفتن و دویدن است. به این ترتیب كه به مقدار بسیار كمی، زاویه هایی را كه در آن ها به پا ضربه می خورد، تغییر می دهند. هر شخصی با مقدار مشخصی از یك لایه نرم در كف پای خود متولد می شود. این لایه بالشتكی به صورت طبیعی امواج ضربه ای را كه به كف پا وارد می شوند، ملایم تر كرده و به شیوه ای مناسب به كل پا اعمال می كند. متاسفانه با افزایش سن افراد این لایه طبیعی در طول زمان اثر خود را از دست داده و تحلیل می رود.

جنس و شکل کفی ها
كفی ها از نظر جنس به 3 دسته كفی های نرم، كفی های نیمه سخت و كفی های سخت تقسیم می شوند. كفی ها از نظر شكل و ساختار نیز به انواع مختلف مثل كفی با حمایت كننده قوسی طولی، كفی با پد متاتارسال (برای صافی قوس عرضی و درد انتهایی استخوان كف پایی)، كفی با بالابر پاشنه (برای كسانی كه قد كوتاهی دارند) تقسیم می شوند.
كفی های مواج بیشتر برای رفع خستگی و جلوگیری از اعمال فشار به پاها استفاده می شوند و موارد استفاده درمانی آن ها محدود است و كفی های دیگر نیز بسته به نوع عارضه به صورت خاص مورد استفاده قرار می گیرند.
گفتنی است، كفی های طبی غیرمواج در رفع خستگی مفید نیستند یا جذب شوك و امثال آن ها را انجام نمی دهند و درعین حال كفی های مواج برای اصلاح تغییر شكل، مثل صافی كف پا، نمی توانند كاربرد داشته باشند.

كفی های مواج خود به دو دسته عمومی و طبی برای پاهای خاص تقسیم می شوند. در نوع عمومی، این كفی ها كار پمپاژ خون، تقسیم وزن بدن در سطح كف پا و جذب شوك ها را انجام می دهند و نوع پاهای خاص این كفی ها نیز برای 3 دسته از افراد، یعنی كسانی كه دارای خار پاشنه (زایده ای درقسمت جلوی استخوان پاشنه) هستند و هنگام راه رفتن، احساس درد در پاشنه می كنند یا افت قوس طولی پا دارند و همچنین برای استفاده، در بخش علمی تكمیلی در ارتوپدی و توانبخشی توصیه می شود. به علاوه كفی های مواج به واسطه جریان مواد سیال بر نقاط واكنش كف پا تاثیر می گذارند و با ماهیچه، رگ ها و تاندون ها سروكار دارند.

در كفش های تیز، كوچك ترین ضربه كه به كفش وارد شود، مستقیماً به كمر منتقل می گردد. درحالی كه در كفش های نوك گرد این ضربه ها گرفته می شود. در یك كفش مناسب، پاشنه و پنجه كفش باید گرد و خورده شود تا فشار را كم كند و انرژی زیادی از فرد هنگام راه رفتن گرفته نشود. نصب یك قالب مناسب در كفشی با این مشخصات باعث می شود، فرد احساس كند كه در منزل نشسته و با غلتاندن پاهایش بر روی وردنه وریدهای پایش را استراحت می دهد.

آیا در هر نوع كفشی می توان از كفی های طبی استفاده كرد؟
كفش خریداری شده باید ویژگی های خاصی داشته باشد. امروزه تولید كننده ها دنبال مد و جنس ارزان قیمت هستند. كفش تولید شده فضای مناسبی برای نصب كفی های طبی ندارند و از كفش بیرون می زنند. كفش باید با رعایت اصول پزشكی ساخته شود و قالب طبی آن نیز توسط یك صنعت كار تهیه و در كفش تعبیه گردد.

چگونه از کفش های طبی مراقبت نماییم؟
امروزه به دلیل افزایش روز افزون قیمت مواد اولیه باعث شده که هر روز قیمت این نوع کفش ها روز به روز افزایش پیدا کند و مدت زمان سفارش و ساخت طولانی تر شود پس باید در مورد مراقبت و نگهداری بهتر و طول عمر بیشتر کفش ها به چند نکته آسان توجه کنیم.
1- حداقل هفته ای دوبار واکس بزنید.
2- چون برای ساخت کفش های طبی از چرم و مواد طبیعی استفاده می شود از شستن آن ها جدا خودداری نمایید.

3- در کفش های طبی معمولا از نوع و مدل ساق بلند و بندی استفاده می شود برای پوشیدن و در آوردن کفش، بندها را بیشتر باز کنید.
4- استفاده مکرر از کفش ها باعث ساییدگی زیره و تغییر حالت اولیه آن می شود که حتی اثر اصلاحی و درمانی آن را از بین می برد و به بدتر شدن وضعیت پا منجر می شود که باید تقریبا هر سه ماه یک بار جهت اصلاح آن مراجعه شود.

توجه:
متاسفانه آمار بیماران دیابتی رو به افزایش است و این بیماران برای این که در آینده دچار قطع عضو نشوند در کنار دیگر درمان ها نیاز به مراقبت از پا و استفاده از کفش مناسب دارند که این امر در این عزیزان خیلی لازم و ضروری به نظر می رسد.

دکتر علیرضا مقتدری [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]