کم خونی و راه های درمان آن

چگونه می توان کم خونی را درمان کرد؟         

کم خونی یک بیماری(یا یک حالت) شایع است که ممکن است هرکسی دچار آن شود اما این بیماری در زنان و دختران بیشتر دیده می شود. در کم خونی تعداد گلبول های قرمز کمتر از میزان طبیعی است یا شکل آنها و عملکردشان دچار مشکل است که در نتیجه میزان رسیدن اکسیژن به بافت ها کاهش می یابد و علائم آن بروز می کند

● اگر ضعف و بی حالی دارید

ضعف، سرگیجه و بی حالی شکایت های عمومی هستند که هرکسی این شکایت ها را داشته باشد ممکن است کم خون باشد اما حتما هم اینگونه نیست که هر فردی سرگیجه یا ضعف یا بی حالی داشته باشد حتما کم خونی دارد. اگر کسی زود احساس خستگی کند، باید آزمایش خون بدهد تا اگر کم خون باشد آن را درمان کند. نشانه های معمول کم خونی این است که فرد در طول زمان احساس می کند قابلیت های فیزیکی اش کاهش پیدا می کند. مثلا اگر قبلا با ۴۰ تا پله بالا رفتن احساس خستگی نمی کرده اما حالا با ۱۵ تا ۲۰ پله نفس کم می آورد و این می تواند نشانه ای از کم خونی باشد. احساس اختلال حواس، از بین رفتن تمرکز، کم شدن حافظه، رخوت، اختلال در خواب و در خانم ها اختلالات قاعدگی و ضعف و بی حالی از علائم آن است.

● همه علت هایی که آهن کم می آورید

شایع ترین علت کم خونی در جهان و از جمله در ایران کمبود آهن است، وقتی کسی آهن ذخیره شده در بدنش را در طول زمان از دست بدهد و با مواد غذایی و مکمل ها جایگزین نشود، فرد دچار یک بالانس یا تعادل منفی از آهن خواهد شد و نمی تواند آهن از دست رفته را جبران کند. کمبود آهن خودش را با کم خونی نشان می دهد، به دلیل اینکه بیش از نیمی از آهن بدن در داخل گلبول قرمز است و وقتی کسی آهن از دست می دهد، گلبول های قرمز او کاهش پیدا می کند. کل ذخایر آهن بدن بین ۳ تا ۴ گرم است که نصفی از آن در گلبول های قرمز است و نصف دیگر در ذخایر بدن است. کسی که دچار کمبود آهن در رژیم غذایی خود است؛ یعنی از مواد حاوی آهن مثل گوشت، جگر، حتی بعضی اوقات سبزیجات محروم است و نمی تواند آهن اضافی به شکل مکمل به بدن خود را برساند که البته این علت شایع کم خونی فقر آهن در جهان نیست.

شایع ترین علت آن، این است که کسی آهن از دست بدهد یا گلبول های قرمز از بدنش خارج شود که به طور رایج در قاعدگی های خانم ها دیده می شود، بنابراین شاید علت کمبود آهن و کم خونی زنان بهدلیل از دست دادن بیش از حد خون است و می توان گفت افراد در معرض خطر عمدتا خانم هایی هستند که با قاعدگی های شدید و حجیم ماهانه آهن زیادی از دست می دهند.از دلایل دیگر هم این است که کسی در دستگاه گوارش آهن از دست بدهد؛ یعنی به علت زخم معده، زخم روده، بواسیر، تومورهای دستگاه گوارش و ضایعات التهابی دستگاه گوارش خونریزی آشکار یا پنهان داشته باشد. از دلایل دیگر هم اختلالات جذب آهن است چون جذب آهن ابتدای روده باریک است و هر بیماری ای که روده باریک را تهدید کند می تواند مانع جذب طبیعی آهن شود و فرد باوجود اینکه آهن کافی مصرف می کند، چون نمی تواند آهن را ابتدای روده باریک جذب کند، مستعد فقر آهن خواهد شد.

● فقط با جگر و گوشت نمی شود

افرادی که خون کمی را از دست می دهند، مثل آقایان، افراد بالغ و خانم هایی که عادت ماهانه نمی شوند، مواد غذایی معمول کفایت می کند؛ برای مثال خوردن معمولی گوشت در روز. ولی برای خانم هایی که قاعدگی شدید دارند یا در سنین بارداری هستند، با غذای معمولی آهن لازم تامین نمی شود یا باید گوشت خیلی زیاد در رژیم غذایی آنها باشد.

مثلا روزی ۳۰۰، ۴۰۰ گرم گوشت که چنین حجم غذایی باورنکردنی است یا با خوردن جگر آهن را تامین کنند که این زیاده روی در مصرف جگر هم مضرات زیادی دارد. گریپ فروت هم هیچ نقشی در درمان کم خونی ندارد. دل و جگر ذخایر آهن زیادی دارد ولی اگر کسی کم خون باشد و بخواهد با جگر آن را جبران کند، در این صورت باید روزی ۳ ۲ کیلوگرم جگر بخورد که زیان آن بیشتر از منفعتش است.

در هر حال تکیه بر مواد غذایی حیوانی مثل دل و جگر برای درمان کم خونی خیلی منطقی نیست ولی در رژیم غذایی هر انسانی این مواد باید در حد متعارف گنجانده شود.

● همه دختران باید قرص آهن بخورند؟

هر دختر جوانی که به سن بلوغ می رسد شروع به از دست دادن آهن می کند. اگر قاعدگی شدید نباشد و گوشت کافی به خصوص گوشت قرمز در رژیم غذایی گنجانده شود، در سال های اول شروع قاعدگی معمولا نیاز به آهن مکمل نیست ولی بعد از ۶ ۵ سال از شروع قاعدگی فرد ذخایر آهن خود را از دست می دهد که باید قرص آهن را جایگزین کند که در این مواقع بعضی مراجع پزشکی پیشنهاد کردند که اگر در هفته، ۲ تا ۳ قرص آهن مصرف شود، ذخایر را کافی نگه می دارد. خانم های باردار باید بدانند، تقریبا یک پنجم ذخایر آهن بدن خود را در جریان بارداری از دست خواهند داد و لازم است که از ۴ ۳ ماهگی بارداری که جنین دیگر بزرگ شده است و به آهن نیاز دارد، برای ساختار خونی و تکمیل فعالیت بیولوژیک خود آهن استفاده کنند.

● با آزمایش خون، کم خون نمی شوید

در یک آزمایش خون حداکثر ۵ تا ۱۰ سی سی از خون فرد گرفته می شود، مثل برداشتن یک قطره از دریا. چون کل خون یک انسان نزدیک به ۵ لیتر است و در آزمایش فقط یک هزارم خون را از بدن خارج می کنند و هرگز پیش نمی آید که کسی با یکی، دوبار آزمایش دادن در ماه دچار کم خونی شود ولی بعضی اوقات از بیماران بدحالی که مثلا در بخش مراقبت های ویژه بستری هستند و از صبح تا شب از آنها آزمایش می گیرند، ممکن است در یک روز ۵۰ سی سی خون گرفته شود در این صورت بدیهی است که فرد در درازمدت دچار کم خونی می شود.

● یخ دوست دارید؟ شاید آهن کم دارید

کسانی که کمبود آهن دارند، یک اختلال روانشناختی در آنها ایجاد می شود که به طور ناخواسته علاقه به خوردن برنج خام، یخ و حتی به خاک پیدا می کنند که در اصطلاح عامیانه در علم پزشکی به آن «پیکا» یعنی آشغال خواری گفته می شود و این نشانه تمایل فرد به آهن است که از یک انحراف روانشناختی او را به سمت خوردن این مواد می کشاند که این کار را سخت تر میکند چون این برنج خام یا همان یخ مانع جذب همان اندک آهن وارد شده به روده می شود و کم خونی فرد افزایش پیدا می کند ولی به محض مصرف قرص آهن و شروع درمان در عرض چند هفته، فرد تمایل خود را به این انحراف غذایی از دست می دهد و به رژیم غذایی قبل باز می گردد.

● آزمایش خون برای تشخیص کم خونی قبل از بارداری

اگر زنی ذخایر آهن خودش را تامین نکرده باشد و هیچ وقت آهن نخورده باشد قاعده این است که قبل از بارداری یک آزمایش خون بدهد و به متخصص زنان مراجعه کند تا برای او آزمایش هایی تجویز کند، از جمله آزمایش خون که اگر کم خونی دارد و دلیلش هم فقر آهن باشد زودتر به خوردن آهن اقدام کند.

● آمپول های بی دلیل

تزریق ویتامین B کمپلکس و B۱۲ باعث برطرف شدن کم خونی نمی شود اما به طور کلی این یک فرهنگ غلط رایج در تمام جوامع از جمله کشور ماست که مردم هر مشکلی دارند زیر سر ویتامین ها می دانند و فکر می کنند با مصرف ویتامین ها مشکل آنها برطرف خواهد شد. کسانی که به طور شناخته شده ای کمبود ویتامین B۱۲ یا ویتامین های موجود در گروه B را دارند از مصرف این دارو ها بهره خواهند گرفت ولی بقیه نه، یعنی ممکن است ۹۵درصد این ویتامین ها را غلط استفاده کنند که قاعدتا منفعتی نخواهد داشت و زیانی هم نمی بینند. ویتامین مکمل را به هیچ کس پیشنهاد نمیکنیم مگر پزشک معالج فرد متوجه شود که او کمبود ویتامین دارد یا افراد خاصی که به هیچ وجه از میوه ها و مواد غذایی حاوی ویتامین بهره نمی گیرند اما در حیطه آهن، مصرف آهن مکمل برای خانم های باردار، خانم هایی که عادت ماهانه شدیدی دارند توصیه میشود.

● همه دختران و پسران جوانی که قصد ازدواج دارند باید آزمایش خون دهند

یک نوع خفیف تالاسمی در جامعه پخش است که ۳ ۲درصد از مردم جامعه تالاسمی مینور دارند و هیچ وقت هم علامتی ندارد یعنی فرد زندگی طبیعی خود را ادامه می دهد و هیچ وقت تشخیص داده نمی شود و اگر موقع ازدواج هم تشخیص داده نشود و با یک دختری ازدواج کند که او هم تالاسمی مینور داشته باشد، ۲۵درصد احتمال دارد که بارداری در این زوج باعث به دنیا آمدن نوزاد مبتلا به تالاسمی ماژور شود. تالاسمی ماژور مشکلاتی دارد که خانواده، فرزند و جامعه را به تباهی خواهد کشاند بنابراین جزء قوانین کشوری است که باید این آزمایش بین همه افراد در آستانه ازدواج انجام شود. اگر هر دو تالاسمی داشته باشند و این بیماری تشخیص داده شود، آنها می توانند با هم ازدواج کنند ولی از آزمایش های پیش از بارداری باید استفاده کنند تا درصورت بارداری، نوع جنین مبتلا را در چند هفته اول تکوینش در داخل رحم شناسایی کنند و اجازه سقط از مراجع قانونی را بگیرند تا در بارداری بعدی فرزند سالمی به دنیا بیاید.