ارتودنسي يا مرتب كردن دندان ها به دو روش عمده متحرك و ثابت انجام مي شود. تغيير در الگوي رشدي تنها تا زماني كه كودك در دوره رشد قرار دارد، امكان پذير است. در حالي كه مرتب كردن دندان ها را مي توان در هر سني، به شرط سالم بودن لثه ها انجام داد. گرچه با بالارفتن سن بر پيچيدگي و دشواري آن افزوده مي شود. دندان هاي انسان به طور طبيعي در دو قوس فك بالاو پايين بايد به طور منظم و با ترتيب خاصي قرار گيرند. هر نوع انحراف از اين موقعيت طبيعي دندان ها موجب مشكلاتي مي شود كه رديف كردن و برگرداندن موقعيت مناسب دندان ها را ايجاب مي كند. مداخله در ناهماهنگي هاي رشدي فك و صورت به وسيله ارتودنسي، تنها در دوره رشد امكان پذير است. هرچند رشد اجزاي صورت تا 16 سالگي براي دختران و 18 سالگي براي پسران ادامه دارد، ولي بهترين نتيجه درماني زماني به دست مي آيد كه اين مداخله در «دوره جهش رشدي» انجام پذيرد. اين دوره براي دختران معمولادر 10-9 سالگي و براي پسران معمولادر 12-11 سالگي است. بعد از اين دوره درمان هاي ارتودنسي تاثير كمي در اصلاح ناهنجاري هاي فكي دارند و در صورت وجود اين موارد ممكن است روش هاي جراحي با يا بدون درمان ارتودنسي تكميلي توصيه شود. بر خلاف موارد فوق، درمان هاي ارتودنسي به قصد اصلاح نامرتبي دندان ها در هر سني امكان پذير است. هرچند با بالارفتن سن ممكن است درمان پيچيده تر و عوارض آن مشهودتر شود. درمان هاي ارتودنسي به دو سيستم عمده دستگاه متحرك يا ثابت يا بعضا تركيبي از هر دو روش انجام مي شوند.
سيستم ارتودنسي متحرك (پلاك ارتودنسي):
دليل نامگذاري اين سيستم اين است كه توسط بيمار قابل برداشتن و گذاشتن است. با وجود اين، استفاده از اين روش تنها زماني موثر است كه دستگاه هاي مربوطه، دست كم به مدت 18 ساعت و به طور پيوسته در شبانه روز در دهان قرارگيرند.
مزاياي اين سيستم عبارتند از:
– هزينه كمتر
– توانايي بيشتر در رعايت مراقبت هاي بهداشتي توسط بيمار.
معايب آن عبارتند از:
– محدوديت در استفاده تنها براي مشكلات جزيي يا به عنوان پيشگيري.
– به دليل توانايي بيمار در برداشتن و گذاشتن دستگاه، همكاري بيمار در استفاده از دستگاه به ميزان توصيه شده در شبانه روز در نتيجه درمان تاثير مستقيم داشته و عدم رعايت آن منجر به شكست درمان مي شود.
– به دليل حجيم بودن، ممكن است موجب اختلال در تكلم فرد به هنگام استفاده از دستگاه شود.
سيستم ارتودنسي ثابت:
همان طور كه از نامش پيداست، در اين روش دستگاه ارتودنسي بر خلاف سيستم قبلي قابل در آوردن و گذاشتن توسط بيمار نيست.
مزايا:
– قابليت و توانايي بالا، به طوري كه اغلب درمان هاي ارتودنسي با بهترين نتيجه اين سيستم قابل انجام هستند.
معايب:
– هزينه نسبتا زياد
– دشواري در رعايت مسائل بهداشتي توسط بيمار
– احتمال بيشتر در بروز عوارض درماني ارتودنسي مانند مشكلات لثه و تحليل ريشه دندان.
مشكلات ناشي از نامرتبي دندان ها و ناهنجاري هاي فك و صورت
مشكلات تغذيه يي
براي يك تغذيه مناسب علاوه بر دندان هاي سالم، لازم است كه اين دندان ها در سر جاي خود به شكل مرتبي قرار گيرند تا از عهده جويدن غذا به خوبي برآيند. براي جويدن غذا دندان هاي فك پايين و بالابايد در موقعيتي قرار گيرند كه در يك هماهنگي با عضلات، عمل جويدن ممكن شود. هر نوع عدم تعادل يا جابه جايي دندان ها به صورتي كه يك دوره كامل جويدن را به هم بزند، موجب اختلال در عمل جويدن مي شود. اين نكته به ويژه در كودكان در حال رشد مي تواند عوارض جبران ناپذيري را براي تمام عمر در ايشان بر جا گذارد.
زيبايي
زيبايي چهره مي تواند در كارايي فرد و مسائل رفتاري وي تاثيرگذار باشد. داشتن يك چهره داراي اجزاي هماهنگ و برخورداري از يك لبخند زيبا در تقويت اعتماد به نفس فرد بسيار موثر است. به همين طريق، ناهماهنگي صورت يا نامرتبي دندان ها مي تواند موجب عوارضي چون گوشه گيري، افسردگي و تضعيف موقعيت اجتماعي فرد شود. يك لبخند زيبا نخستين و به يادماندني ترين خاطره مثبت ديگران از شما خواهد بود.
مسائل بهداشتي
يكي از مشكلاتي كه رديف نبودن دندان ها ايجاد مي كند، عدم توانايي در تميز كردن مناسب آنهاست.
گرچه در برخي متون دندانپزشكي، ارتباط بين نامرتبي دندان ها و بهداشت دهان رد شده است، با اين وجود اغلب دندانپزشكان در تجربه كلينيكي خود مشكلات بهداشتي مرتبط با نامرتبي دندان ها را مشاهده كرده اند.
تكلم
يكي از كاركرد هاي دهان، ايفاي نقش اساسي در تكلم است و بدشكلي هاي فك و دندان ها ممكن است موجب اختلال در اين كاركرد شوند.
نمونه بارز اين عارضه را مي توان در بيماران مبتلابه شكاف لب و كام مشاهده كرد.
تنفس
تنفس، يكي ديگر از كاركرد هاي دهان است كه ممكن است در نتيجه بدشكلي فك و دندان ها مختل شود. براي نمونه افرادي كه دچار تنگي فك بالاهستند، اغلب دچار مشكلات تنفسي مثل انسداد راه هاي هوايي و تنفس دهاني هستند .
