رنگ دندان يكي از اساسي‌ترين موارد زيبايي لبخند است در حدي كه اگر همه عوامل مربوط به زيبايي يك لبخند وجود داشته باشد اما دندان‌ها بد رنگ باشند آن لبخند جلوه خود را از دست خواهد داد. يكي از راه‌هايي كه در علم دندان‌پزشكي براي بهبود رنگ دندان‌ها وجود دارد، بليچينگ (سفيد كردن) دندان‌هاست؛ درماني كه امروزه طرفداران بسياري در ايران پيدا كرده و روزانه افراد بسياري براي سفيد كردن دندان‌هاي خود به مطب‌هاي دندان‌پزشكي مراجعه مي‌كنند. براي آشنايي هرچه بيشتر با اين درمان رايج، گفت‌وگويي انجام داديم با دكتر بانوا، متخصص دندان‌پزشكي ترميمي، زيبايي و مدير گروه مواد دنداني دانشكده دندان‌پزشكي دانشگاه آزاد تهران. (تصاوير درماني از دكتر بانوا)
يك دندان از بيرون به داخل تشكيل شده از: مينا، عاج و پالپ كه پالپ يا مغز دندان محل اعصاب، عروق و بافت‌هاي نرم مركز دندان است. اين 3 ساختار در مجموع، رنگ دندان را تعيين مي‌كنند. مينا سخت‌ترين بافت و غيرزنده بدن است و به‌خودي خود شفاف و رنگي خاكستري مايل به آبي دارد. معمولا در افراد جوان لبه دندان‌هاي پيش فك بالا فقط از مينا تشكيل شده و عاج ندارد. اما عاج برخلاف مينا بافتي است زنده كه زير مينا قرار مي‌گيرد و رنگش تقريبا زرد است. پالپ دندان هم تقريبا صورتي رنگ است و ضخامت مينا و عاج زيرين، رنگ دندان را ايجاد مي‌كند. دندان‌هاي جلويي معمولا روشن‌تر و سفيدتر از دندان‌هاي عقبي هستند.
همه دوست دارند دندان‌هاي سفيد رنگ و درخشان داشته باشند اما بايد توجه كرد كه رنگ دندان به‌خودي خود تعيين نمي‌شود بلكه عوامل ديگري وجود دارند كه به واسطه آن‌ها مي‌توان گفت رنگ يك دندان طبيعي و خوب است يا نه. اين عوامل رنگ پوست، رنگ مو، رنگ چشم، نژاد و فرهنگ اجتماعي است كه هر فرد در آن زندگي مي‌كند. مثلا در نژاد اسلاو(شرق اروپا) كه رنگ پوست و مو بسيار روشن است دندان‌ها هم به همان نسبت بايد سفيد باشند وگرنه رنگ دندان‌ها درذوق خواهد زد. در كشور ما كه اغلب مردم پوستي گندمگون دارند اگر رنگ دندان بيش از حد سفيد باشد مصنوعي جلوه خواهد كرد.
متاسفانه بسياري از مردم تصور مي‌كنند، دندان بايد مثل يك ورق كاغذ سفيد باشد تا زيبا جلوه كند. معيار اين نظر آن‌ها هم اغلب دندان‌هاي ستارگان سينماست اما بايد گفت اين تصور كاملا اشتباه است. اگر رنگ دندان از حد طبيعي (برمبناي رنگ پوست و نژاد)سفيدتر باشد، دندان‌ها مصنوعي و غيرطبيعي به‌نظر مي‌رسند. در مورد رنگ دندان بازيگران سينما بايد گفت دندان‌هاي آن‌ها جدا از درمان‌هاي زيبايي مانند لامينت‌‌هاي سراميكي يا روكش‌هاي تمام سراميكي به واسطه تكنيك‌هاي سينمايي هم سفيدتر از حد عادي به‌نظر مي‌رسد.
جدا از بحث مد، دندان‌هايي هم وجود دارند كه اصطلاحا بد رنگ هستند. اين رنگ بد مي‌تواند در اثر عوامل خارجي روي سطح دندان ايجاد شده باشد يا دندان‌ها به‌طور مادرزادي رنگ مناسبي نداشته باشند. بر حسب اين‌كه عامل ايجاد اين بدرنگي چه‌چيز باشد، درمان آن متفاوت خواهد بود. اگر بد رنگي به واسطه جرم يا رسوب رنگ دانه‌هاي سيگار، قهوه و چاي ايجاد شده باشد و نسج دندان سالم باشد و پوسيدگي يا ترميم قديمي معيوب نداشته باشد با يك جرم‌گيري و برساژ دقيق مي‌توان اين مشكل را به راحتي برطرف كرد. اگر دنداني به‌دليل پوسيدگي يا ترميم‌هاي معيوب دچار بد رنگي شده باشد با برداشتن پوسيدگي و تعويض پركردگي مي‌توان زيبايي دندان‌ها را مجددا تامين كرد.
بليچينگ يكي از درمان‌هايي است كه براي تصحيح بد رنگي دندان‌ها به كار مي‌رود و در ميان درمان‌هايي كه براي اين منظور استفاده مي‌شود درماني است كه حداقل تغيير و دستكاري را در ساختار دندان اعمال مي‌كند. بليچينگ در مواردي استفاده مي‌شود كه فرم و ساختار دندان مناسب و سالم است و فقط رنگ آن بايد تغيير كند يعني مثلا دنداني كه پوسيدگي دارد يا پر از ترميم‌هاي معيوب و بد رنگ است مورد مناسبي براي بليچينگ نيست و بايد ابتدا اين مشكلات دندان برطرف شود. چه بسا بيماراني كه تصور مي‌كنند دندان‌هاي‌شان نياز به بليچينگ دارد اما با يك جرم‌گيري يا ترميم مناسب، بد رنگي دندان‌ها برطرف مي‌شود. بنابراين هر دنداني را نبايد با بليچينگ درمان كرد. بيماراني كه دندان‌هاي‌شان به‌دليل افزايش سن، خوردن غذاهاي رنگي، درمان‌هاي قديمي يا ناقص ريشه، مصرف تتراسيكلين در كودكي يا مصرف دخانيات دچار بدرنگي شده مي‌توانند با بليچينگ درمان شوند.
در بليچينگ دندان با يك ماده اكسيدان سفيد مي‌شود. ماده بليچينگ از خلل و فرج ميكروسكوپي سطح دندان جذب شده و با يك سري تغييرات شيميايي رنگ دندان را سفيد مي‌كند. اين ماده اكسيدان معمولا (پراكسيد هيدروژن) (آب اكسيژنه) است كه قدمت استفاده از آن به اوايل قرن بيستم بازمي‌گردد. ماده ديگر (كاربامايد پراكسايد) است كه شكل ضعيف‌تري از همان پراكسيد هيدروژن است و موقع واكنش به همان ماده شكسته مي‌شود. براي تاثيرگذاري بيشتر، از عامل گرما يا نور استفاده مي‌شود. بليچينگ به 2 صورت در مطب و در منزل قابل انجام است. معمولا توصيه مي‌شود، در كنار بليچينگ در مطب اين كار در منزل هم طبق دستور دندان‌پزشك انجام شود تا نتيجه بهتري حاصل شود. بليچينگ 2 نوع دارد: بليچينگ دندان‌هاي زنده و بليچينگ دندان‌هاي غيرزنده (يا دندان‌هايي كه درمان ريشه شده‌اند.)
در اين حالت پس از تميز كردن(پاليشينگ) سطح دندان‌ها، ماده بليچينگ روي دندان ماليده شده و اين ماده با شكستن مواد رنگي موجود در دندان شروع به سفيد كردن مي‌كند. اين‌كه عوامل فعال‌كننده همچون نور و گرما تا چه اندازه در روند سفيد كردن موثر است هنوز مورد بررسي است. ولي مسلم است كه كاربرد ماده سفيدكننده خود به تنهايي در سفيد كردن دندان موثر است و لزوما نياز به كاربرد نور ليزر و…. نيست. معمولا در هر بار بليچينگ اين عمل چند بار روي دندان‌ها انجام مي‌شود. بسته به رنگ اصلي دندان و شدت بدرنگي اين كار بايد چند جلسه تكرار شود. معمولا اين كار روي 6 دندان بالا و پايين جلوي فك انجام مي‌شود. گاهي دندان‌پزشك ابتدا دندان‌هاي يك فك بيمار را سفيد مي‌كند تا تفاوت رنگ با دندان‌هاي پايين مشخص شود.
موارد بسياري پيش مي‌آيد كه دنداني به‌دليل ضربه دچار تغيير رنگ مي‌شود. گاهي هم پيش مي‌آيد كه دنداني كه تحت درمان ريشه (عصب‌كشي) قرار گرفته دچار تغيير رنگ مي‌شود. رنگ اين دندان‌ها معمولا از حد طبيعي تيرهتر مي‌شوند. اگر دندان تحت درمان ريشه قرار نگرفته ابتدا بايد اين درمان انجام شود. معمولا بعد از درمان ريشه مناسب، رنگ تيره دندان كمي روشن‌تر مي‌شود. سپس دندان بليچ مي‌شود. در دنداني كه درمان ريشه شده ماده بليچينگ از پشت دندان داخل حفره پالپ(محل عصب تاج دندان) قرار گرفته و روي آن پانسمان مي‌شود. سپس زماني درنظر گرفته مي‌شود(معمولا يك هفته) تا تغيير رنگ مورد نظر اتفاق افتد. درصورتي كه بعد از اين زمان رنگ دندان مطلوب نبود اين كار تكرار مي‌شود تا دندان به رنگ مطلوب برسد. البته گاهي پيش مي‌آيد كه لازم است همزمان با بليچينگ غيرزنده يك يا چند دندان، دندان‌هاي اطراف هم بليچ شوند تا مشكل عدم‌تطابق رنگ دندان‌ها پيش نيايد.
الان شاهد تبليغات متعددي هستيم كه به بليچينگ با ليزر اشاره مي‌كنند. بايد توجه داشت كه ليزر يكي از نورهايي است كه باعث فعال شدن ماده سفيدكننده مي‌شود نه اين‌كه خودش باعث سفيد شدن دندان شود. در واقع خود ليزر دندان را سفيد نمي‌كند و استفاده از آن يا هر نور ديگري تاثير خاصي در تغيير رنگ دندان ندارد. البته تحقيقات در مورد اثر ليزر در اين زمينه كماكان ادامه دارد.
گاهي براي رسيدن به نتيجه بهتر و سريع‌تر همزمان با بليچينگ در مطب، بليچينگ در منزل هم تجويز مي‌شود. در اين حالت يك قالب پلاستيكي توسط دندان‌پزشك براي بيمار ساخته مي‌شود و بيمار بايد طبق دستورالعمل مقداري از ماده بليچينگ را داخل اين قالب ريخته و آن را براي مدت مشخصي داخل دهان بگذارد. نكته مهم اين‌كه به هيچ‌وجه نبايد مقدار ماده را بيشتر كرد يا مدت زماني بيش از آنچه تجويز شده آن را داخل دهان نگه داشت چون ممكن است باعث حساسيت دندان شود.
اغلب اين كيت‌ها توسط هيچكدام از انجمن‌هاي دندان‌پزشكي در سراسر دنيا تاييد نشده و بهتر است مردم از آن‌ها استفاده نكنند. بليچينگ بايد تحت نظارت دندان‌پزشك و با كيت‌هاي حرفه‌اي انجام شود. در خيلي از موارد مشكل بيمار اصلا با بليچينگ حل نمي‌شود چون بد رنگي به‌دليل جرم، پوسيدگي يا ترميم معيوب ايجاد شده كه گاهي موارد هم تغيير رنگ در لايه‌هاي سطحي مينا رخ داده و ممكن است بليچينگ به تنهايي به نتيجه مطلوبي منتهي نشودكه در اين موارد از درمان‌هاي ديگري استفاده مي‌شود. جدا از كيت، مواد بليچينگ ديگري به‌صورت آدامس، ژل و خميردندان‌هاي سفيدكننده هم در دسترس هستند كه همان مشكلات را دارند.
كسي كه درمان بليچينگ انجام مي‌دهد بايد بهداشت خوبي داشته باشد؛ اين يك اصل است. در ضمن انجام برخي كارها دوام بليچينگ را كاهش مي‌دهد. مثلا كسي كه سيگار مي‌كشد اگر بليچينگ انجام دهد ولي بازهم سيگار بكشد دندان‌هايش دوباره خيلي سريع رنگ مي‌گيرند.
كساني هم كه مدام چاي يا قهوه مي‌خورند بايد مقدار مصرف اين نوشيدني‌ها را كم كنند يا پس از مصرف آن‌ها دهان را شست‌وشو دهند يا آب بنوشند تا احتمال رنگ گرفتن كاهش يابد. در غيراين صورت رنگ دندان‌ها به‌سرعت به رنگ قبلي برمي‌گردد و حتي ممكن است تيرهتر هم بشوند. در مجموع بايد گفت، دوام بليچينگ دائمي نيست و بسته به رنگ قبلي خود دندان و الگوي تغذيه‌اي بهداشتي و زندگي بيمار 6 ماه تا يك سال دوام دارد. اگر بيماري الگوي زندگي مناسبي داشته باشد، بهداشت خود را به درستي رعايت كند و غذاهاي رنگي كمتر مصرف كند دوام درمان بيشتر خواهد بود. در مواردي كه بليچينگ داخل مطب و منزل با هم انجام شوند و بيمار هم رعايت كند دوام بليچينگ تا 2 سال افزايش مي‌يابد.
بليچينگ یكی از كم‌عارضه‌ترین درمان‌های زیبایی است و آسیب خاصی به دندان وارد نمی‌كند. با این حال انجام بیش از حد آن می‌تواند سبب بروز حساسیت، افزایش تخلخل و ناصافی در سطح دندان شود كه خود نیازمند درمان‌های بعدی توسط دندان‌پزشك خواهد بود.
حساسیت پس از بلیچینگ اغلب گذرا بوده و با ارائه مواد جدید بلیچینگ كه تركیبات ضد‌حساسیت دارند احتمال ناصافی در سطح دندان در حد میكروسكوپی رخ می‌دهد ولی در طولانی مدت و در مواردی كه بیمار خود متقاضی چندین بار بلیچینگ باشد، بیشتر بروز می‌كند.
در انتها باید یادآور شد افراط در انجام هر نوع درمان زیبایی می‌تواند عواقب بیشتری به همراه داشته باشد. هر درمان دندان‌پزشكی باید در شرایط خاص و در صورت لزوم با تشخیص دندان‌پزشك و نه سر خود انجام شود. رعایت بهداشت دهان و دندان، تغذیه مناسب، كاربرد دهانشویه، آدامس دارای زایلیتول ( كه به افزایش جریان بزاق و حذف سریع‌تر مواد رنگی كمك می‌كند) از جمله مواردی هستند كه به شست‌وشوی بیشتر دندان‌ها توسط بزاق كمك می‌كنند.
مجله تپش
