رنگ پوستی که سالیان نه چندان دور به عنوان رنگی برای بردگان و کارگران مزارع و کارخانه های اشرافیان سفید پوست بود، امروزه در بسیاری از کشورها منجمله کشورمان ایران و بویژه نزد بانوان، به عنوان راهی برای افزایش زیبایی‌های ظاهری فرد به رسمیت شناخته می‌شود. برنزگي عبارت است از واکنش طبيعي پوست نسبت به اشعه ماوربنفش ساطع شده از خورشيد يا لامپ‌هاي سولاريوم و توليد عنصر ملانين درسلول‌هاي پوست که در نهايت منجر به تيره شدن رنگ سطح پوست مي‌شود.
برای برنزه شدن، 3 راه یا ترکیبی از آنها پیش روی افراد قرار دارد:آفتاب گرفتن در هوای آزاد، استفاده از محصولات شیمیایی (لوسیون، اسپری، پودر، کرم و حتی قرص) و بالاخره استفاده از دستگاه‌های برنزه‌کننده در کشور ما مکان‌های مصنوعی برنزه شده را با نام «سالن سولاریوم» می‌شناسند. در این دستگاه‌ها با استفاده از لامپ آفتابی و سطح بستر دستگاه مربوطه، مشتری در مواجهه با طیف‌های مختلف اشعه ماوراءبنفش قرار می‌گیرد تا پوستش تیره یا به اصطلاح، برنزه شود.سولاریوم برای هر نوع پوستی مناسب است، به‌جز افراد با پوست‌های حساس. نسبت بین اشعه‌های UVA و UVB متعادل است که خطر آسیب را به حداقل کاهش می‌دهد. با این حال تحقیقات سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد، استفاده از سولاریوم راه مناسبی برای برنزه کردن پوست نیست.این روش هیچ‌گونه مصونیتی در مقابل سرطان پوست ندارد.
سازمان استاندارد جهانی نیز یک رهنمود کاربردی در مورد سولاریوم منتشر کرده است.با توجه به استانداردهای این سازمان کلیه مراکزی که خدمات سولاریوم ارائه می‌دهند به هیچ وجه اجازه ندارند در تبلیغات خود از واژه‌های «سالم و بی‌خطر» استفاده کنند. استفاده از سولاریوم برای کودکان زیر ۱۵ سال ممنوع اعلام شده است و همچنین برای نوجوانان زیر ۱۸ سال نیز وجود رضایتنامه کتبی از سوی والدین الزامی است. از سوی دیگر به مراجعان توصیه شده از مصرف دستگاه‌هایی که زیر نظر مستقیم یک متصدی مجزا نیستند، خودداری کنند.
آنچه که امروزه مورد تاييد بيشتر متخصصان پوست و مجامع علمي پزشکي است ارتباط بين سولاريوم و سرطان هاي پوستي است.هر چند سولاريوم و برنزه کردن پوست با هدف تيره شدن پوست و تحريک سلول هاي پوست به سمت پررنگ شدن است اما تکرار و انجام مداوم آن نتيجه اي خلاف اين هدف را دارد.يکي ديگر از عوارض استفاده از سولاريوم که در دراز مدت خود را نشان مي دهد پيري پوست، افرايش چين و چروک هاي پوست، شلي و افتادگي پوست است که مجموع آنها تصويري نازيبا و ناخوشايند از پوست را نشان مي دهد.اشعه ماوراي بنفش خورشيد پيري پوست را به دنبال دارد و کسانيکه بيشتر در معرض آن قرار بگيرند نسبت به افرادي که کمتر مواجه شده اند و خود را در برابر آن محافظت کرده اند ۲۰ سال زودتر گرفتار پيري پوست مي شوند. در اين افراد علايم و نشانه هاي پيري پوست که شامل بروز لکه هاي پوست، کک و مک، کدر شدن پوست، چين و چروک پوست و ضخيم شدن سطح پوست است زودتر از ديگران نمايان مي شوند.اين علايم و نشانه هاي پير شدن پوست در پوست صورت و پشت دست ها بيشتر خود را نشان مي دهند.
متقاضيان هميشگي سولاريوم علي رغم هشدارهاي جدي پزشکان و متخصصان پوست، در مورد خطر بروز سرطان پوست بر اثر قرار گرفتن در زير اشعه ماوراي بنفش براي برنزه شدن، باز هم اصرار دارند که از اين ابزار براي زيبا نشان دادن پوست و ظاهر خود استفاده کنند. بعلاوه استفاده مرتب از دستگاه هاي سولاريوم و در معرض اشعه ماوراي بنفش خورشيد قرار گرفتن هورمون آندروفين و مورفين هاي دروني بدن را افزايش مي دهد و نوعي تسکين به فرد مي دهد که علتي براي ادامه دادن آن مي شود.و بنابراین فرد براي به دست آوردن مقبوليت اجتماعي و يا احساس زيبايي بيشتر به سمت استفاده از دستگاه هاي سولاريوم گرايش پيدا مي کند همزمان با استفاده از اين دستگاه ها فرد احساس رضايت و خوشحالي کاذب مي کند و به استفاده از اين روش ادامه مي دهد.
برنزه شدن بدون آفتاب یا سولاریوم بر مبنای ۲ ادعای غلط استوار است ؛ اول اینکه از آن جایی که ملانین دلیل اصلی آفتاب‌سوختگی است برنزه شدن کنترل شده راهی است برای کمک به جلوگیری از تغییر رنگ شدید ملانین و آفتاب‌سوختگی. دوم این که اشعه ماوراء بنفش باعث تولید ویتامین D در پوست می‌شود که همین مانع از ابتلا افراد به سرطان‌های سینه، پروستات و روده بزرگ و دیگر بیماری‌ها می‌شود.متخصصان این ادعاها را رد کرده‌اند، آنها می‌گویند رژیم روزانه غذایی ما به طور کلی تمام ویتامین D مورد نیاز بدن ما را تامین می‌کند. و برنزه کردن پوست مثل آفتاب سوختگی سبب به وجود آمدن صدمات زیادی به سلول‌های پوستی می‌شود.
استفاده از دستگاه هاي سولاريوم در جهان از استانداردهاي خاصي برخوردار است متاسفانه اين دستگاه ها در ايران بدون هيچ گونه نظارتي فعاليت مي کنند. گرايشي که جوانان امروز به برنزه شدن دارند. زمينه ابتلا به سرطان هاي پوست و نوع خطرناک آن که به ملانوما معروف است را فراهم مي کند.سرطان پوستي ملانوما بر اثر تماس هاي مکرر با اشعه ماوراي بنفش خورشيد و يا اينکه بر اثر مواجه شدن با شدت بالاي اشعه که در دستگاه هاي سولاريوم به کار مي رود اتفاق مي افتد.در نتیجه برنزه شدن بي خطر وجود ندارد و توصیه می شود از برنزه کردن چه بصورت سولاريوم و چه بصورت حمام آفتاب پرهیز شود.
هشدارهای لازم در مورد قرار گرفتن در معرض اشعه UVA و UVB باید حتما در نظر گرفته شود.فرم رضایت مراجعین باید حتما پیش از استفاده از سولاریوم توسط خود فرد پر شود.هر فردی که قصد استفاده از سولاریوم را دارد تنها می‌تواند برای یک جلسه این کار را انجام دهد و نه بیشتر و تکرار این عمل در کمتر از ۴۸ ساعت توصیه نمی‌شود.جدای از عامل محرک برای سرطان پوست، از عوارض استفاده از دستگاه‌های سولاریوم میتوان به مواردی چون قرمز شدن پوست، پیری زودرس، انواع سوختگی‌های پوستی با درجات مختلف، آسیب عروق خونی، اختلال در سیستم ایمنی بدن و نیز آسیب‌ها و عوارض چشمی ناشی از مواجهه با اشعه ماوراءبنفش (آسیب قرنیه، شبکیه، ملتحمه یا آسیب توام قرنیه و شبکیه) اشاره کرد. این در حالی است که بیشتر مشتریان از عینک‌های ایمنی نیز استفاده می‌کنند. برخی از تحقیقات شانس ابتلا به آب مروارید چشم را نیز در این افراد بیشتر دانسته‌اند.
دکتر محمد علی نیلفروش زاده
