راه های درمان اسهال

کمتر کسی است که تاکنون به اسهال مبتلا نشده باشد؛ بیماری ای که اگرچه در بیشتر موارد گذرا و بی خطر است اما درصورت بی توجهی به نکته های بهداشتی و عدم پیگیری و درمان می تواند به خصوص در کودکان بسیار خطرناک و حتی تهدیدکننده حیاتشان باشد. با رسیدن به روزهای پایانی سال و شروع سفرهای نوروزی، احتمال ابتلا به این بیماری درمیان کودکان و حتی بزرگسالان بسیار بیشتر است…

سفر و استفاده از غذاهای آماده یا رفتن به رستوران ها و عدم استفاده غذاهای سالم و در عین حال عدم رعایت بهداشت فردی از جمله علل عمده ابتلا به اسهال است. در این خصوص با دکتر امیرعلی سهراب پور، متخصص بیماری های داخلی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفت وگو نشسته ایم.

▪ ابتدا برایمان توضیح دهید که اسهال باچه علایمی خود را نشان می دهد؟

اسهال در واقع به افزایش غیرطبیعی دفعات اجابت مزاج گفته می شود که با تغییر در قوام وحجم مدفوع همراه است و می تواند به ۲ صورت حاد یا مزمن بروز کند. نوع حاد آن معمولا ناگهانی شروع و در مدت چند روز برطرف می شود اما اگر بیش از ۲ هفته طول بکشد، باید بررسی شود. در این مواد اسهال ممکن است علامتی از یک اختلال جدی مثل بیماری های التهابی روده و نشانگان سوءجذب یا به عللی غیرخطرناک نظیر نشانگان روده تحریک پذیرباشد. پیچ زدن شکم، دردشکمی،گاهی تب، نفخ و دفع گاز از دیگر نشانه های اسهال است.

▪ چه زمانی دچار اسهال می شویم؟

اسهال وقتی رخ می دهد که سرعت حرکت های روده یا حجم محتویات آن افزایش یابد. عوامل زیادی باعث بروز اسهال می شوند که غذاهای آلوده عمده ترین دلیل آن هستند. به طورکلی می توان گفت که عوامل میکروبی یا ویروسی، شایع ترین علل به وجود آمدن اسهال هستند. برخی بیماری ها نظیر التهاب های روده ای، ایدز، ناسازگاری های غذایی یا مسمومیت ها هم می توانند اسهال ایجاد کنند. مصرف برخی از داروها هم می توانند باعث بروز اسهال شوند. آنتی بیوتیک ها از جمله این داروها هستند. اسهال علل بسیار دیگری هم دارد.

▪ در چه صورت باید اسهال را جدی گرفت؟

با توجه به اینکه علایم شما از چه زمانی شروع شده، چه مدت طول کشیده و آیا این علایم گاهگاهی است یا مداوم و اینکه چقدر شدید بوده، باعث بیدارشدن شما از خواب می شود یا نه؟ در مدفوع خون دیده اید یا خیر؟ دچار تب و کم آبی شده اید یا نه؟ شدت بیماری و جدی بودن آن تعیین می شود. اغلب موارد اسهال به خودی خود برطرف می شود. درصورتی که بیش از ۲ روز طول بکشد یا با تب بالا، کم آبی بدن و دفع خون همراه باشد، نباید از آن غفلت کرد. درد شدید شکم یا درد در ناحیه مقعد، مشاهده خون در مدفوع و تب بالا را هم باید جدی گرفت. در کودکان مخصوصا کودکان خیلی کوچک، اسهال خیلی سریع می تواند باعث کم آبی شود. در این صورت اگر اسهال در مدت ۲۴ ساعت برطرف نشد، حتما باید او را نزد پزشک برد. والدین باید توجه کنند اگر کودکشان پوشک خود را کمتر از ۳ بار در اثر ادرارکردن خیس کرد، تب بالاتر از ۳۹ درجه داشت، در مدفوع او خون یا دهانش خشک بود و گریه بدون اشک داشت و دچار بیقراری بود و ظاهری بی حال داشت، حتما او را نزد پزشک ببرند.

▪ توصیه های درمانی خانگی شما چیست؟

بسیاری از افراد تصور می کنند که بلافاصله بعد از اینکه مبتلا به اسهال شدند و مراجعه کردند باید به آنها سرم زده شود، در صورتی که تا وقتی بیمار قادر به خوردن است، نباید به او سرم تزریق کرد. تنها در موارد بسیار شدید اسهال که بیمار واقعا حجم زیادی از مایعات بدن خود را از دست داده، با نظر پزشک باید سرم درمانی انجام شود. بنابراین اولین قدم برای فردی که مبتلا به اسهال شده، مصرف مایعات فراوان است. مصرف دوغ به دلیل وجود املاح در آن توصیه می شود. پس از آن، استفاده از غذاهای کم حجم ولی مقوی و پرهیز از مصرف سبزیجات و میوه جات خام و استراحت، درمان های اصلی اسهال هستند. پودر ORS هم از جمله محلول هایی است که برای این افراد توصیه می شود اما در صورت عدم دسترسی به پودر بسته بندی آن می توان، این محلول را در خانه با ۲ قاشق مرباخوری شکر، ۱ قاشق چایخوری نمک، نصف قاشق چایخوری جوش شیرین و ۴ لیوان آب سرد جوشیده شده یا آبمیوه تهیه کرد.

▪ چه توصیه های غذایی برای افراد مبتلا به این بیماری دارید؟ به عبارت دیگر از خوردن چه غذاهایی باید پرهیز کرد؟

برنج کته شده همراه آب گوشت یا مرغ غذای مناسبی برای افرادی است که مبتلا به اسهال شده اند. در شیرخواران نباید شیرمادر را قطع کرد. بهتر است از خوردن برخی غذاهای خاص مثل غذاهای چرب، غذاهای پرفیبر یا غذاهای سرخ شده هم به مدت چند روز پرهیز شود.

▪ درمان دارویی اسهال چگونه است؟

داروهای ضداسهال، علایم آزاردهنده اسهال را برطرف می کنند. این داروها تعداد دفعات اسهال شل را کاهش می دهند و برای کودکان مناسب نیستند. حتی بزرگسالان هم باید در مصرف این فرآورده ها احتیاط کنند. در صورت وجود علایم خطر که قبلا توضیح داده شد به جای استفاده از این داروها حتما باید به پزشک مراجعه شود.

▪ برخی تحقیقات نشان داده اند پروبیوتیک ها که حاوی باکتری های مفید هستند، ممکن است به درمان اسهال کمک کنند به خصوص اسهال های ویروسی. آیا این جمله صحیح است؟

همین طور است. به طور طبیعی باکتری های مفیدی در دستگاه گوارش زندگی می کنند. برخی از این باکتری های مفید در مواد غذایی مثل انواعی از ماست پرورش داده شده اند که به آنها فراورده های حاوی پروبیوتیک می گویند. اخیرا کپسول های حاوی این میکروب های مفید هم به بازار آمده اند. فراورده های حاوی پروبیوتیک در برخی بیماران در درمان اسهال مفید هستند. یکی از عوارض احتمالی آنها نفخ و دفع گاز است.

▪ توصیه های پیشگیرانه شما چیست؟

شستشوی مکرر دست ها مانع از انتشار میکروب های عامل اسهال به دیگر افراد می شود. حتما پس از تعویض پوشک کودک مبتلا، دستان خود را خوب بشویید. غذاهای پخته شده یا گرم شده را در فضای آشپزخانه رها نکنید. رشد انواعی از باکتری در این حالت باعث تولید سمومی می شود که اسهال از عوارض آن است. همچنین بهتر است غذاها را بلافاصله پس از بیرون آوردن از یخچال استفاده کنید. در سفر هر مکان و هر رستورانی را برای غذاخوردن انتخاب نکنید و حتی المقدور سعی کنید غذاهای خانگی بخورید. باقیمانده غذاها را در ظروف تمیز و دربسته در یخچال نگهداری کنید. از خوردن میوه و سبزی خام بپرهیزید. از مصرف گوشت کبابی نیم پز و غذاهای لبنی غیرپاستوریزه هم اجتناب کنید. مراقب آنچه می نوشید باشید. هر آبی قابل نوشیدن نیست. آب بطری و نوشابه را در لیوان تمیز مصرف کنید و از مصرف آب لوله یا بستنی های باز و غیرپاستوریزه بپرهیزید. حتی هنگام دوش گرفتن دهان خود را بسته نگه دارید.