لكه هاي پوستي
استفاده از مواد ارايشي براي داشتن پوستي صاف ويكدست سابقه اي به قدمت دوران باستان دارد. استفاده از عصاره هاي استخراج شده از گياهان براي سفيد يا روشن كردن پوست هاي تيره رنگ دربين مردمان آسيا ، افريقا وامريكاي جنوبي بسيار رايج بوده است .
اخيرا از ميان بردن لكه هاي تيره ناشي از بالا رفتن سن ،كك مك وديگر اختلالات پوست كه ناشي از تجمع رنگدانه ها مي باشد ، با كمك محصولات روشن كننده پوست در بين مردماني كه پوست روشني دارند نيز محبوبيت كسب كرده است .
معمولا محدود 1000تا 2000 ملانوسيت (سلول هاي رنگ دانه ساز ) در هر ميليمتر مربع از پوست وجود دارد . ملانوسيت ها 5 الي 10در صد از سلول هاي لايه پايه اپيدرم را تشكيل مي دهند. تفاوت رنگ پوست در روشن پوستان وتيره پوستان نه به خاطرتعداد ملانوسيت ها بلكه به دليل سطح فعاليت ملانوسيت هايشان مي باشد .
سنتزملانين درون ارگانل هاي بين سلولي تخصصي شده بنام ملانوزوم رخ مي دهد . ملانوزوم هاي حاوي ملانين از فضاي دور هسته ملانوسيت دور مي شود وبه نوك دندريت ها مي رسد ونهايتا از طريق مكانيسمي كه هنوز شناخته نشده به كراتينوسيت ها انتقال مي يابند .
هيپرپيگمانتاسيون : هيپرپيگمانتاسيون به معناي تيره شدن ناحيه اي از پوست است كه نتيجه افزايش توليد ورسوب ملانين بروز مي كند . اين حالت ممكن است در اپيدرم ، درم يا در هر دولايه از پوست رخ بدهد . عارضه هيپرپيگمانتاسيون ممكن است با ديگر صدمات پوستي مانند اكنه ايجاد شود . مردمان آسيا ، شرق هند ،مديترانه ، يا افريقا كه رنگ پوست تيره دارند بيشتر مستعد هيپرپيگمانتاسيون هستند به خصوص اگر بيش از حد در معرض تابش آفتاب باشند .
برخي ار انواع متعارف هيپرپيگمانتاسيون به قرار زير است :
ملاسما (كلوآسما) :ملاسما عبارت است ازلكه هاي متقارن قهوه اي يا تيره صورت (معمولا پيشاني ، گونه وپشت لب ) ملاسما بدوا در زنان باردار بروز مي كند (melasma gravid arum يا ماسك حاملگي ) وهمچنين در زناني كه قرص هاي ضد بارداري خوراكي استفاده مي كنند. ده در صد كساني كه به اين عارضه مبتلا مي شوند نيز زنان غير باردار ومردان تيره پوست هستند . ملاسما در افراد تيره پوست بيشتر غالب است وبه طول مي انجامد .
از انجايي كه تمامي مبتلايان به اين عارضه در معرض افتاب بوده اند ، مكانيسم اين عارضه احتمالا با توليد بيش ازحد ملانين توسط ملانوسيت هايي كه دچار افزايش عملكرد هستند مرتبط مي باشد . عوامل تشديد كننده عبارتند از در معرض آفتاب بودن ، اختلالات تيروئيدي خود ايمني وداروهايي كه حساسيت به نور ايجاد مي كنند. در زنان ، ملاسما به تدريج پس اززيمان يا توقف استفاده از هورمون به طور ناكامل از ميان مي رود .
لكه هاي lentigo : صاف وبيضي شكل مي باشند ورنگشان از خرمايي روشن قهوه اي است . عموما اين لكه ها ناشي از بودن مداوم در معرض افتاب است واغلب برصورت وپشت دست ها بروز مي كنند . معمولا با بالا رفتن سن ودر ميان سالي اين لكه ها به ملانوما ثابت نشده است ، اما لكه هاي لنتيگو ريسك فاكتور مستقلي براي ملانوما به حساب مي آيند .
- افزايش ملانين در اپيدرم (گرايش به قهوه اي شدن بيشتر )
- ملانين در اپيدرم ودرم فوقاني (معمولا قهوه اي با نقطه هاي خاكستري يا آبي )
- رسوب دارو يا متابوليت در درم ( معمولا خاكستري مايل به آبي )
از اجراء سازنده فعال سفيدكننده پوست كه بطور متعارف مورد استفاده واقع مي شود بايد به هيدروكينون اشاره كرد كه امروزه در بسياري از نقاط جهان اجازه استفاده از آن در محصولات ارايشي نمي دهند . اما در ايران مصرف هيدروكنيون دردرمانهاي ضد لك بسيار زياد است . همچنين مي توان به مشتق آن يعني آربوتين موجود دربرگ هاي كيا هاني مانند قره قاط اسيد كوژيك وازاليك اسيد اشاره كرد
كوجيك اسيد يك محصول فرعي است كه در نتيجه فرايندتخمير برنج جوانه زده بدست مي آيد . برخي از تحقيقات نشان داده كه كوجيك اسيد يك جزء سازنده ناپايدار در فرمولاسيون مواد ارايشي است وگزارش شده است كه باعث تحريك ودرماتيت تماسي مي شود .
آزلايك اسيد يك بازدارنده برگشت پذير تيروزينار است ومانع ازتنفس ميتوكندري وگليكوليز مي شود ، دي كربوكسيليك اسيد اشباع شده طبيعي كه از pityrosporum ovale جدا شده است.
آزالايك اسيد يك بازدارنده رقابتي ضعيف تيروزينازدر حالت in vitro ( شرايط ازمايشگاهي) مي باشد . به علاوه ،آزلايك اسيد اثر ضد تكثير و سيتو توكسيك برملانوسيت ها دارد .
دکتر مریم ملکی [ متخصص پوست و مو ]
