دیابت نوعی اختلال در فرآیند سوخت و ساز (متابولیسم) بدن است. فرآیند سوخت و ساز همان ساز و کاری است که بدن ما به توسط آن غذا را هضم و از آن برای رشد و تولید انرژی استفاده می نماید. قسمت عمده ای از رژیم غذائی روزانه ما پس از هضم به گلوکز تبدیل می شود. گلوکز یک نوع قند ساده است که در خون وجود داشته و منبع اصلی تامین انرژی بدن است.
پس از هضم غذا، گلوکز وارد جریان خون می شود. سلولها از گلوکز خون برای تامین انرژی و رشد (تقسیم سلولی) بهره می گیرند. برای آنکه سلولها (اغلب سلولها) قادر به جذب گلوکز خون باشند، به یک هورمون موسوم به انسولین نیاز است. انسولین در بدن توسط لوزالمعده (پانکراس) تولید می شود. لوزالمعده غده مهم و نسبتاً بزرگی است که پشت معده قرار دارد.
لوزالمعده هر زمان که نیاز باشد با ترشح مقدار کافی انسولین به داخل خون، به سلولها امکان می دهد که قند خون را جذب کنند. اما در افراد مبتلا به بیماری دیابت، لوزالمعده یا به طور کلی قادر به تولید انسولین نیست و یا مقدار انسولین کمی تولید می کند. در نوع دیگر این بیماری حساسیت سولها به هورمون انسولین کاهش می یابد. به این ترتیب سطح گلوکز خون بالا می رود. این گلوکز اضافی، با وجود نیاز مبرم بدن به انرژی، از طریق ادرار دفع می شود. به طور کلی سه نوع دیابت وجود دارند: دیابت نوع اول، دیابت نوع دوم و دیابت حاملگی.
دیابت نوع اول
دیابت نوع اول یک نوع بیماری خود ایمنی۱ می باشد. در بیماریهای خود ایمنی سیستم دفاعی بدن بر علیه قسمتی از خود بدن فعال می شود. در دیابت نوع اول، سیستم ایمنی به سولهای بتای تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آنها را نابود می کند. با از بین رفتن سلولهای بتا، لوزالمعده دیگر قادر به تولید انسولین نیست به همین دلیل شخص مبتلا به دیابت نوع اول باید هر روز مقداری انسولین دریافت کند تا زنده بماند.
دانشمندان هنوز نتوانسته اند دقیقاً مشخص کنند که چه چیزی باعث واکنش سیستم ایمنی بدن در برابر سلولهای بتا می شود، اما مشخص شده است که ژنتیک، عوامل محیطی و شاید برخی ویروسها در این میان بی تاثیر نیستند. بین ۵ تا ۱۰ درصد از موارد ابتلا به دیابت در ایالات متحده آمریکا از نوع دیابت نوع اول تشخیص داده شده است. دیابت نوع اول اغلب در بین کودکان و نوجوانان بروز می کند، اما احتمال ابتلا به آن در هر سنی ممکن است.
علائم ابتلا به دیابت نوع اول معمولاً خیلی سریع شدّت پیدا می کند، هر چند ممکن است روند تخریب سلولهای بتا از سالها قبل شروع شده باشد. برخی از علائم ابتلای به این بیماری تشنگی مداوم، تکرّر ادرار، گرسنگی دائمی، کاهش وزن، کاهش قدرت بینائی و ضعف مفرط می باشند. دیابت نوع اول، در صورت عدم تشخیص به موقع و عدم کنترل با تجویز روزانه انسولین، ممکن است به کتواسیدوز دیابتی۲ و در نهایت به مرگ بیمار منجر شود.
دیابت نوع دوم
شایعترین نوع دیابت، دیابت نوع دوم است. تقریباً بین ۹۰ تا ۹۵ درصد از بیماران دیابتی به دیابت نوع دوم مبتلا هستند. این نوع از دیابت را معمولاً معلول عواملی چون افزایش سن، چاقی، عوامل ژنتیکی، سوابق وجود دیابت حاملگی، کم تحرکی و عوامل نژادی می دانند. برای مثال تقریباً ۸۰ درصد از مبتلایان به این بیماری از وزن اضافی رنج می برند. اگرچه علایمی دال بر شیوع گسترده دیابت نوع دوم در میان جوانان وجود ندارد، اما هر روز تعداد مبتلایان به این بیماری در گروههای سنی کودکان و نوجوانان افزایش می یابد.
در دیابت نوع دوم لوزالمعده همچنان قادر است انسولین کافی تولید کند، اما بنا به دلایل نامعلوم، بدن قادر نیست از این انسولین به طور مطلوب استفاده کند. به این حالت مقاومت در برابر انسولین نیز می گویند. بعد از چند سال بدن انسولین کمتری تولید می کند و نتیجه مشابه دیابت نوع اول است به عبارت دیگر خون از گلوکز اشباع می شود و بدن قادر به جذب آن نیست.
شروع ابتلاء به دیابت نوع دوم برخلاف دیابت نوع اول ناگهانی نیست و علائم ابتلا به آن به صورت تدریجی ظاهر می شوند. برخی از علائم آن عبارتند از ضعف، حالت تهوع، ادرار مکرّر، تشنگی، کاهش وزن، کاهش قدرت دید، کاهش قدرت دفاعی بدن و کاهش سرعت بهبود زخمها. گاهی اوقات دیابت نوع دوم در افراد با علائم مشهودی همراه نیست.
دیابت حاملگی
دیابت حاملگی نوعی دیابت موقتی بوده و بیماری خاص دوران بارداری است. در میان زنان آمریکائی، آمریکائهای آفریقائی تبار، اسپانیائی تبار، سرخپوستان و آندسته از زنانی که سوابق ابتلا در خانواده شان وجود داشته است، بیشتر در معر
ض ابتلا به دیابت حاملگی قرار دارند. شواهد نشان داده است که زنانی که به دیابت حاملگی دچار شده اند، به احتمال ۲۰ تا ۵۰ درصد ظرف مدت ۵ تا ۱۰ سال به دیابت نوع دوم نیز مبتلا خواهند شد.
دیابت و تبعات آن
دیابت یکی از عوامل شناخته شده مرگ و میر و معلولیت در ایالات متحده آمریکا است. در سال ۲۰۰۰، دیابت ششمین عامل مرگ و میر در ایالات متحده آمریکا بود. با این وجود به نظر می رسد که در آمارهای رسمی نقش دیابت دست کم گرفته می شود. برای مثال تقریباً ۶۵ درصد از مرگهای ناشی از دیابت تحت عنوان مرگ در اثر بیماری قلبی و حمله قلبی ثبت می شوند.
دیابت یک اختلال مزمن است که تاثیرات منفی روی تمامی اعضای بدن دارد. این بیماری اغلب منجر به کوری، بیماریهای قلبی-عروقی، حمله قلبی، اختلالات کلیوی، قطع عضو و آسیبهای عصبی می شود. دیابت می تواند باعث بروز مشکلات زیادی در دوران بارداری شود و بروز آسیب و اختلال در میان کودکان متولد شده از مادران دیابتی امری شایع است.
در سال ۲۰۰۲ دیابت ۱۳۲ میلیارد دلار به آمریکا خسارت وارد کرده است. از این مبلغ ۴۰ میلیارد دلار مربوط به هزینه های غیر مستقیم و ۹۲ میلیارد دلار هزینه های مستقیم شامل هزینه های درمان، بستری، مراقبتهای پزشکی و … بوده است.
چه کسانی به دیابت مبتلا می شوند؟
دیابت مسری نیست و از فرد به فرد منتقل نمی شود. اما برخی عوامل هستند که می توانند فرد را برای ابتلای به آن مستعد سازند. درصد ابتلا به دیابت نوع اول در میان زنان و مردان یکسان است اما افراد سفید پوست بیش از دیگر نژادها بدان مبتلا می شوند. اطلاعات ارائه شده توسط سازمان جهانی بهداشت و سلامت نشان می دهد که دیابت نوع اول در میان جمعیتهای آسیائی، سرخپوستها و آفریقائی ها بسیار نادر است. اما نرخ ابتلا در برخی کشورهای شمال اروپا همچون فنلاند و سوئد، بسیار بالا است که دلائل این امر هنوز ناشناخته مانده است.
اما نرخ ابتلا به دیابت نوع دوم در میان افراد مسن تر، افراد چاق، و جمعیت آمریکائی های آفریقائی تبار، سرخپوستان، آمریکائی های آسیائی تبار، بومیان هاوائی و دیگر آمریکائی های بومی جزائر اقیانوس آرام و در نهایت آمریکائی های اسپانیائی تبار بالاتر است. در کلّ به نظر می رسد که ریشه های ژنتیکی در ابتلا به دیابت نوع دوم بسیار موثّر باشند. به عبارت دیگر وجود سابقه ابتلا به دیابت نوع دوم در خانواده بسیار مهم است. علاوه بر عوامل ارثی، عوامل زیر نیز می توانند باعث افزایش احتمال ابتلا به دیابت نوع دوم شوند:
فشار خون بالا
سطح بالای تری گلیسرید خون
ابتلا به دیابت حاملگی یا وزن زیاد بچه در هنگام تولد (بیش از ۴ کیلوگرم)
داشتن رژیم غذائی پرچربی
نوشیدن مداوم مشروبات الکلی
عدم تحرک
چاقی
افزایش سن، با افزایش سن بیش از ۴۵ سال احتمال ابتلا به دیابت نوع دوم به میزان زیادی افزایش می یابد. این احتمال بازهم با افزایش سن بیش از ۶۵ سال به میزان قابل ملاحظه ای افزایش می یابد (نک به نمودار فوق).
