دندان هایی سالم داشته باشید

اگر می‌خواهید از پوسیدگی دندان پیشگیری کنید، باید بدانید که تعداد دفعات خوردن نیز به اندازه چیزی که می‌خورید اهمیت دارد.

خوردن شیرینی همراه شام، کمتر از خوردن شیرینی به عنوان عصرانه به دندان‌های شما آسیب می‌زند. البته، تغذیه نادرست و ناکافی نیز می‌تواند در طولانی مدت سلامت دهان شما را به مخاطره اندازد. آموزش اینکه غذاها چگونه سلامت دندان و لثه‌های شما را تحت تأثیر قرار می‌دهند اولین گام به سوی تغذیه سالم برای حفظ بهداشت دهان است.

تأثیرات فوری غذا

به محض شروع خوردن برخی غذاها، تغییراتی در دهان ایجاد می‌شود. باکتری‌های موجود در دهان باعث می‌شوند که پلاک‌های دندانی حالت اسیدی بیشتری پیدا کنند و این اسید شروع به تخریب دندان می‌نماید و باعث پوسیدگی دندان می‌شود.

تمام غذاهایی که دارای کربوهیدرات هستند در نهایت کربوهیدرات‌هایشان به قندهای ساده همچون گلوکز، فروکتوز، مالتوز و لاکتوز تبدیل می‌شوند. برخی غذاها که کربوهیدرات‌های قابل تخمیر دارند در دهان شکسته می‌شوند در حالی که کربوهیدرات برخی غذاها در بقیه دستگاه گوارش شکسته می‌شود.

کربوهیدرات‌های قابل تخمیر با باکتری‌های دهان همکاری می‌کنند و بالاخره دندان را از بین می‌برند. این غذاها شامل قندهای آشکار مانند شیرینی، کیک، نوشابه، شکلات و قندهای ناپیدا مانند نان، چیپس، موز و غلات صبحانه است.

بعضی باکتری‌هایی که روی دندان‌ها هستند از این قندها استفاده کرده و اسید تولید می‌کنند. این اسیدها مواد معدنی مینای دندان را حل می‌کنند. البته دندان‌ها طی فرآیندی مواد معدنی را دوباره بازسازی می‌کنند. بزاق دهان، فلوراید و برخی غذاها به این فرآیند کمک می‌کنند. فساد دندان زمانی آغاز می‌شود که سرعت از دست رفتن مواد معدنی بیش از به دست آمدنشان باشد.

هر قدر غذا به مدت طولانی‌تری در مجاورت باکتری‌ها روی دندان باقی بماند، اسید بیشتری تولید خواهد شد. بنابراین کربوهیدرات‌های چسبنده آسیب بیشتری به دندان می‌رساند. غذاهایی هم که در شیارهای دندانی جمع می‌شوند باعث پوسیدگی دندان می‌گردند.

چیپس یکی از بدترین این مواد است. فقط کافی است یک مشت چیپس بخورید و بعد ببینید چقدر تلاش لازم است تا تمام آنچه را که بین دندان‌ها و روی شیارها و شکاف‌های دندان‌ها باقی مانده است تمیز کنید. دندان‌های کرسی که شیارهای بیشتری دارند، بیشتر در معرض پوسیدگی قرار دارند. غذاهایی که برای دندان مناسب نیستند، به هنگام خوردن اسید تولید نمی‌کنند، بلکه نیم ساعت بعد دندان را احاطه می‌کنند.

کسانی که در طول روز نوشابه یا قهوه شیرین را جرعه‌جرعه می‌نوشند و یا شیرینی‌های کوچک و اسنک‌های حاوی کربوهیدرات زیاد مصرف می‌کنند، تقریباً به طور دائم یک منبع قندی در اختیار باکتری‌ها قرار می‌دهند. مطالعات نشان داده‌اند کسانی که بین وعده‌های غذایی، میان وعده‌های شیرین مصرف می‌کنند، بیشتر از کسانی که همان مقدار شیرینی همراه با غذای خود می‌خورند، در معرض پوسیدگی دندان قرار دارند.
مطالعات نشان داده‌اند کسانی که بین وعده‌های غذایی، میان وعده‌های شیرین مصرف می‌کنند، بیشتر از کسانی که همان مقدار شیرینی همراه با غذای خود می‌خورند، در معرض پوسیدگی دندان قرار دارند

البته غذاهایی هم وجود دارند که دندان‌ها را در مقابل پوسیدگی حفظ می‌کنند، زیرا ترشح بزاق را افزایش می‌دهند و اسیدها را خنثی می‌کنند و باعث می‌شوند که مینا کمتر مواد معدنی خود را از دست بدهد. برای مثال، پنیر کهنه اگر بلافاصله پس از غذا خورده شود، اثر اسید را خنثی می‌کند.

یکی دیگر از دلایلی که باعث می‌شود کسانی که میان‌وعده‌های شیرین می‌خورند، بیشتر در معرض پوسیدگی دندان قرار گیرند این است که آنان غذاهایی مصرف نمی‌کنند که اثر قند را تعدیل نماید. جویدن آدامس‌های بدون شکر می‌تواند به حفاظت دندان در برابر پوسیدگی کمک نماید.

سلامت دندان‌ها نیز مانند سایر اعضای بدن ارتباط با تغذیه شما دارد. در واقع دهان شما نسبت به تغذیه ناکافی بسیار حساس است و این مسئله منجر به از دست رفتن زودهنگام دندان‌ها، مشکلات لثه و بوی بد دهان می‌شود. بسیاری از مشکلات تغذیه‌ای دهان شما را بسیار زودتر از سایر اعضای بدن تحت تأثیر قرار می‌دهند زیرا سلول‌های تشکیل‌دهنده لایه داخلی دهان که مخاط نام دارد به طور مداوم در حال از بین رفتن و بازسازی می‌باشند. در برخی نقاط دهان، تمام سلول‌ها در عرض سه تا هفت روز به طور کامل با سلول‌های جدید جایگزین می‌شوند.

چه بخوریم؟

با رعایت توصیه‌های ساده زیر می‌توانید به سلامت دندان‌های خود کمک کنید:
دندان

* هر روز به جای برنج و نان سفید از غلات کامل مانند برنج قهوه‌ای، جوی دو سر و نان تیره استفاده کنید.

* سبزیجات سبز تیره یا نارنجی رنگ بیشتر مصرف نمایید.

* میوه‌های گوناگون بخورید.

* از رژیم پر غلات، میوه‌جات و سبزیجات پیروی کنید.

* برای تأمین بخشی از پروتئین روزانه خود ماهی، حبوبات، مغزها و دانه‌ها را در رژیم غذایی خود قرار دهید.

* غذاهای کم نمک مصرف کنید.

* وزن خود را در حد متعادل حفظ کنید و فعالیت بدنی کافی داشته باشید.

* به طور کلی در هرم غذایی خود باید غلات کافی، حداقل دو و نیم واحد سبزیجات، 2 واحد میوه، حداقل 3 لیوان شیر، ماست و پنیر حاوی کلسیم و پروتئین‌هایی مانند گوشت، حبوبات، تخم‌مرغ و مغزها را قرار دهید و در مصرف چربی‌ها و شیرینی‌ها امساک نمایید.

برای پیشگیری از پوسیدگی دندان نکات زیر را رعایت فرمایید:

1- مصرف اسنک‌ها (میان‌وعده‌ها) را به حداقل برسانید تا زمانی را که دندان‌هایتان در معرض تماس اسید قرار می‌گیرند کاهش دهید. اگر اهل میان‌وعده هستید، غذاهایی را انتخاب کنید که کربوهیدرات‌های قابل تخمیر نداشته باشند.

بهترین انتخاب‌ها، پنیر، مرغ یا گوشت‌های دیگر، مغزها یا شیر است. این غذاها ضمناً می‌توانند با تأمین کلسیم و فسفر به بازسازی مواد معدنی دندان کمک کرده و محافظی برای مینای دندان ایجاد نمایند.

انتخاب‌های متوسط، میوه‌های سخت مانند سیب، گلابی و سبزیجات هستند. گرچه میوه‌ها حاوی قند طبیعی هستند ولی مقدار زیادی نیز آب دارند که قند میوه را رقیق کرده و ترشح بزاق را تحریک می‌نمایند. بزاق نیز به علت دارا بودن مواد ضدباکتری از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری می‌نماید. سبزیجات به اندازه‌ای کربوهیدرات ندارند که خطرناک باشند.

بدترین انتخاب‌ها، شکلات، شیرینی، کیک، چیپس و پفک، نان، مافین (کلوچه)، سیب‌زمینی سرخ کرده، چوب شور، موز، کشمش و دیگر میوه‌های خشک هستند. این غذاها منبع قندی لازم برای تولید اسید را در اختیار باکتری‌ها قرار می‌دهند. اگر این خوراک‌ها به سطح دندان بچسبند یا بین دندان‌ها گیر کنند خطرناک‌تر خواهند بود.

2- مصرف نوشابه حتی بدون قند یا هر نوشیدنی حاوی شکر مانند قهوه یا چای شیرین و لیموناد را کاهش دهید. آب میوه‌ها حاوی قند طبیعی هستند و می‌توانند موجب پوسیدگی شوند. اگر چنین نوشابه‌هایی مصرف می‌کنید، آن‌ها را جرعه‌جرعه به مدت طولانی استفاده نکنید. اگر یک بطری نوشابه را همراه غذا بنوشید و تمام کنید بهتر از این است که تا دو ساعت آن را جرعه‌جرعه مصرف کنید.

انتخاب‌های بهتر، چای بدون قند، شیر و آب، به خصوص آب حاوی فلوراید انتخاب‌های خوبی هستند. چای هم دارای فلوراید است و می‌تواند مینای دندان را تقویت نماید و پوسیدگی دندان را به تأخیر اندازد. البته مصرف چای غلیظ نیز قابل توصیه نیست.

آب نیز موجب شسته شدن بقایای غذا و رقیق شدن اسید دهان می‌گردد.

جویدن آدامس‌های بدون قند که حاوی زایلیتول هستند به کاهش خطر پوسیدگی دندان کمک می‌کنند، زیرا نه تنها موادی را که به دندان‌ها چسبیده‌اند جدا می‌کنند

بلکه ترشح بزاق را نیز افزایش می‌دهند.

3- از مکیدن آب‌نبات‌های سخت، حتی اگر بسیار کوچک باشند، اجتناب نمایید. زیرا آب نبات‌ها قند زیادی برای افزایش اسید تولید شده توسط باکتری‌ها دارند. اگر می‌خواهید طعم دهان خود را تغییر دهید از آدامس‌های بدون قند استفاده کنید.

4- خوراکی‌های ترش و اسیدی به تحلیل مواد معدنی مینای دندان کمک می‌کنند.

5- پس از خوردن غذا، دندان‌های خود را مسواک بزنید تا پلاک‌های باکتریایی را از سطح دندان‌های خود پاک کنید. حداقل روزانه دو بار مسواک بزنید.

6- جویدن آدامس‌های بدون قند که حاوی زایلیتول هستند به کاهش خطر پوسیدگی دندان کمک می‌کنند، زیرا نه تنها موادی را که به دندان‌ها چسبیده‌اند جدا می‌کنند بلکه ترشح بزاق را نیز افزایش می‌دهند.

منبع: ماهنامه دنیای تغذیه